De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft twee Russische spionnen ontmaskerd.

Ze deden zich voor als geaccrediteerde diplomaten die op de Russische ambassade in Den Haag werkten. Ze hielden zich als inlichtingenofficieren bezig met geavanceerde technologieën en wetenschap. In werkelijkheid waren ze uit op gevoelige, hightech informatie van bedrijven en onderwijsinstellingen en verkochten deze door. Ze zijn tot ongewenst vreemdeling verklaard en moeten binnenkort ons land verlaten.

Russische civiele inlichtingendienst

Volgens de inlichtingen- en veiligheidsdienst waren de Russen in dienst van de Russische civiele inlichtingendienst SVR. Ze deden zich voor als geaccrediteerde diplomaten die actief waren op de Russische ambassade. In hun rol als inlichtingenofficier bouwde een van de Russen een ‘substantieel netwerk van bronnen’ op van mensen die werkzaam waren in de Nederlandse hightech sector.

De tweede Russische diplomaat vervulde hierbij een ondersteunende rol. Samen betaalden ze sommige van hun contacten om zo de hand te leggen op gevoelige informatie over kunstmatige intelligentie, halfgeleiders en nanotechnologie. Dat is de AIVD niet onopgemerkt gebleven. De bronnen van de Russische inlichtingenofficieren zijn door de veiligheidsdienst op de hoogte gebracht zodat ze passende maatregelen konden treffen. Welke bedrijven en onderwijsinstellingen dat betreft houdt de AIVD voor zich.

Persona non grata

De Russen zijn door het ministerie van Buitenlandse Zaken tot 'persona non grata' of ongewenst vreemdeling verklaard. Dat betekent dat ze niet langer in ons land mogen verblijven of werken. Dat betekent dat ze binnenkort ons land worden uitgezet.

Nederland behoort tot de meest ontwikkelde landen ter wereld op het gebied van economie, wetenschap en techniek. Ons land is hierdoor een geliefd, maar ook kwetsbaar doelwit voor spionage. De activiteiten van de Russen hebben volgens de AIVD in de eerste plaats schade aangebracht aan de organisaties waar ze contacten mee onderhielden, maar mogelijk ook aan de Nederlandse economie en onze nationale veiligheid.

Erik Akerboom, directeur-generaal van de AIVD, zegt dat de inlichtingen- en veiligheidsdienst er alles aan doet om schade door spionage te minimaliseren. “Als AIVD zetten wij ons in om schade aan de economie en de nationale veiligheid door spionage te beperken en waar mogelijk te voorkomen. Wij beschermen de strategische belangen van Nederland door inlichtingen in te winnen die deze vorm van spionage blootlegt. Hierdoor kunnen we de spionage verstoren, zoals we ook in dit geval hebben gedaan. Ook maken we onze maatschappij bewust van de risico’s van spionage en leggen we aan bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen uit hoe ze dit kunnen voorkomen.”

De interesse van de Russen ging uit naar kunstmatige intelligentie (AI), halfgeleiders en nanotechnologie. Deze technologieën worden veelal gebruikt voor civiele toepassingen, maar kunnen ook voor militaire doeleinden worden ingezet. Het beschermen van deze kennis voor buitenlandse mogendheden is dan ook van groot belang.

Aangifte

Een woordvoerder van de AIVD laat tegenover de NOS weten dat er geen aangifte is gedaan bij het Openbaar Ministerie. Ook tegen de bronnen van de spionnen is geen aangifte gedaan, omdat niet bekend is welke informatie ze precies hebben overgedragen. Bovendien is het niet strafbaar om contact te hebben met medewerkers van andere buitenlandse ambassades. Het staat de werkgevers van de bronnen wel vrij om aangifte te doen van diefstal.

Volgens politiek verslaggever Fons Lambie van RTL Nieuws is het uniek dat de AIVD in het openbaar mededelingen doet over het opsporen, aanhouden en uitzetten van spionnen. “Al jarenlang worden landen als China en Rusland genoemd in jaarverslagen van de geheime diensten, maar de AIVD laat weinig merken van hun operaties”, aldus Lambie. De laatste keer dat dit gebeurde, was in 2018 bij de verijdelde aanval op de OPCW, een organisatie die zich inzet om chemische wapens te verbannen.

Toch is er volgens Lambie een goede reden waarom de AIVD een boekje open doet over deze zaak. “Hiermee laat Nederland zien: we hebben je in het oog en we openbaren jullie spionagepraktijken. Daarnaast helpt dit om bedrijven en onderwijsinstellingen wakker te schudden en alert te zijn op spionage.”