In deze podcast bespreken we het artikel “Cyberdreigingen in 2024: Nederland onder vuur van digitale aanvallen” van CCINFO.nl, dat de toenemende cyberdreigingen voor Nederland analyseert, zoals vastgesteld in het Cybersecuritybeeld Nederland (CSBN) 2024. Het rapport benadrukt intensieve cyberaanvallen van landen zoals Rusland en China, gericht op kritieke infrastructuren en digitale sabotage. Daarnaast worden de risico’s van digitale monoculturen, de opkomst van nieuwe cybermachten zoals Turkije, en de impact van kwantumcomputers op de cyberveiligheid behandeld. Het artikel onderstreept de noodzaak van een brede aanpak voor risicobeheersing, inclusief technologie, bewustwording en samenwerking, om de Nederlandse cyberweerbaarheid te versterken.
De digitale dreiging tegen Nederland is in de afgelopen jaren in een stroomversnelling geraakt. Dit blijkt uit het recent gepubliceerde Cybersecuritybeeld Nederland (CSBN) 2024, waarin de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) een alarmerend beeld schetst van de huidige stand van cyberveiligheid in Nederland. Het rapport benadrukt dat Nederland niet alleen een direct doelwit is van cyberaanvallen, maar ook lijdt onder de nawerkingen van internationale cyberincidenten. In dit artikel worden de belangrijkste trends en dreigingen toegelicht, met specifieke aandacht voor statelijke actoren, digitale monoculturen, nieuwe cybermachten en de opkomst van kwantumcomputers.
Statelijke actoren intensiveren hun digitale aanvallen
Staten zoals Rusland en China hebben hun cyberactiviteiten in Nederland aanzienlijk uitgebreid en maken gebruik van een steeds breder arsenaal aan middelen. In tegenstelling tot voorgaande jaren, waarin spionage het hoofddoel was, is er nu ook sprake van voorbereidende handelingen voor digitale sabotage. Rusland richt zich hierbij vooral op kritieke infrastructuren binnen Europese en NAVO-landen. Dit verhoogt het risico dat Nederland en zijn bondgenoten getroffen worden door cyberaanvallen die strategische netwerken verstoren of stilleggen. China voerde tot voor kort vooral spionageactiviteiten uit, maar is nu eveneens bezig met het opbouwen van sabotagemogelijkheden.
Deze landen maken gebruik van een “brede gereedschapskist” die verder reikt dan alleen cyberaanvallen. Denk hierbij aan desinformatiecampagnes, economische chantage en zelfs het inzetten van hacktivisten en bedrijven als verlengstukken van hun operaties. In Nederland werden in het afgelopen jaar diverse sectoren aangevallen, waaronder de defensie- en telecommunicatiesector, waar kritieke informatie werd buitgemaakt. China werkt vaak samen met academische instellingen en bedrijven, waarbij de grens tussen wetenschap en inlichtingendiensten vervaagt. Dit betekent dat individuen soms een dubbele rol vervullen, zowel voor bedrijven als voor statelijke belangen​.
Vitale infrastructuur en de dreiging van digitale sabotage
Een belangrijke focus van statelijke aanvallen ligt op vitale infrastructuren zoals energievoorzieningen, transportnetwerken en gezondheidszorg. Nederland heeft al meerdere malen de impact van deze kwetsbaarheid ondervonden. Een recent voorbeeld is de storing in CrowdStrike-software, die wereldwijd tot ernstige uitval leidde. Deze storing raakte ook Nederland, waar ziekenhuizen, vliegvelden en overheidsinstellingen hinder ondervonden. Dergelijke incidenten tonen aan hoe afhankelijk Nederland is van technologieën en diensten die vaak slechts door een handvol leveranciers worden aangeboden. De overheid waarschuwt dat de afhankelijkheid van buitenlandse technologie Nederland kwetsbaar maakt voor zowel technische als moedwillige storingen​.
De gevaren van een digitale monocultuur
Nederland bevindt zich in een gevaarlijke positie door de groeiende afhankelijkheid van een beperkt aantal digitale technologieaanbieders. Dit fenomeen, ook wel “digitale monocultuur” genoemd, verhoogt het risico op grootschalige uitval. Wanneer één belangrijke aanbieder te maken krijgt met een storing, kan dit verstrekkende gevolgen hebben voor de gehele keten van organisaties en bedrijven die afhankelijk zijn van hun diensten. In de zomer van 2024 ondervond Nederland bijvoorbeeld problemen door een storing in een netwerk van Defensie, die onder andere het vliegverkeer van en naar Eindhoven Airport platlegde. Deze incidenten onderstrepen de noodzaak om de afhankelijkheid van een kleine groep aanbieders te verminderen en de digitale weerbaarheid van Nederland te versterken​.
Nieuwe cybermachten betreden het speelveld
Naast de traditionele dreigingen van Rusland en China verschijnen er nieuwe landen op het cyberfront. Turkije is een van deze opkomende spelers, met een groeiend cyberprogramma. Hoewel Turkije zich momenteel nog niet richt op Nederlandse doelen, richt het zich wel op tegenstanders in ballingschap. Deze ontwikkeling benadrukt de bredere geopolitieke verschuiving waarbij nieuwe staten cybercapaciteiten opbouwen die in de toekomst mogelijk een bedreiging voor Nederland kunnen vormen. Dit vereist dat Nederland niet alleen zijn verdediging versterkt tegen gevestigde machten, maar ook voorbereid is op potentiële dreigingen vanuit nieuwe cybermachten​.
Technologische ontwikkelingen als risicofactoren
De ontwikkeling van nieuwe technologieën brengt aanzienlijke risico’s met zich mee. Een van de meest verontrustende is de opkomst van de kwantumcomputer, die het potentieel heeft om de huidige encryptiestandaarden te doorbreken. Dit zou verregaande gevolgen hebben voor de beveiliging van gevoelige gegevens, aangezien een kwantumcomputer in staat zou zijn om bestaande encryptie te kraken. Hoewel deze technologie zich nog in een experimenteel stadium bevindt, stelt het CSBN dat Nederland nu al voorbereid moet zijn op de gevolgen ervan. Inlichtingendiensten slaan momenteel bijvoorbeeld al versleutelde gegevens op met de verwachting dat ze deze in de toekomst met kwantumtechnologie kunnen ontsleutelen​.
Ransomware: een blijvende bedreiging
Ransomware blijft een van de grootste bedreigingen voor zowel de publieke als private sector in Nederland. Cybercriminelen maken hierbij gebruik van gijzelsoftware om gegevens van organisaties te versleutelen en eisen vervolgens losgeld voor het vrijgeven ervan. In sommige gevallen wordt er ook gedreigd met de publicatie van gevoelige informatie om extra druk uit te oefenen. Deze aanvallen zijn vaak gericht op zorginstellingen, onderwijsinstellingen en andere publieke sectoren, waardoor essentiële diensten stil komen te liggen. In 2023 registreerde de Autoriteit Persoonsgegevens maar liefst 178 ransomware-aanvallen in Nederland, waarvan een groot deel leidde tot datalekken en aanzienlijke financiële schade​.
Oproep tot brede risicobeheersing
De digitale dreigingen in Nederland vragen om een bredere benadering van risicobeheersing dan alleen technische normen en basismaatregelen. Het CSBN 2024 benadrukt dat het cruciaal is om rekening te houden met de verwevenheid van digitale risico’s en de mogelijke onvoorziene effecten van cyberincidenten. Een cyberaanval op een specifieke organisatie kan immers gevolgen hebben voor een hele keten van verbonden bedrijven en diensten. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de ransomware-aanval op AddComm, een communicatieprovider waarvan diverse grote organisaties, zoals ABN Amro en Dunea, afhankelijk zijn. Wanneer een ketenpartner wordt getroffen, kan dit ook indirecte schade toebrengen aan andere betrokken partijen. Het CSBN adviseert om dit risico in te calculeren en samenwerkingsverbanden te verstevigen om ketenproblemen beter het hoofd te bieden​.
Versterking van de Nederlandse Cybersecuritystrategie
In een poging de nationale cyberweerbaarheid te verhogen, is Nederland bezig met de implementatie van de Nederlandse Cybersecuritystrategie (NLCS), waarvan de eerste versie in 2022 werd geïntroduceerd. Onderdeel hiervan is de oprichting van een centrale cybersecurityorganisatie, waarin het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), het Digital Trust Center (DTC) en het CSIRT voor digitale dienstverleners zullen worden samengevoegd. Dit moet resulteren in een efficiëntere aanpak en coördinatie van dreigingsinformatie en veiligheidsmaatregelen. Daarnaast werkt de overheid aan de implementatie van de vernieuwde Europese NIS2-richtlijn, die cyberweerbaarheid verder moet versterken​.
Cyberbewustzijn vergroten: essentieel voor een weerbaar Nederland
Naast technologische oplossingen en wetgeving is het vergroten van cyberbewustzijn onder bedrijven en burgers essentieel voor een weerbaar Nederland. Het CSBN benadrukt het belang van regelmatige oefening en simulaties om goed voorbereid te zijn op cyberincidenten. De recente oefening ISIDOOR IV, waarbij publieke en private partijen gezamenlijk trainden, leverde waardevolle inzichten op. Door actief te oefenen kunnen organisaties en burgers beter anticiperen op cyberdreigingen en weten zij wat te doen in het geval van een aanval. Ook is het belangrijk dat burgers waakzaam blijven voor phishing en andere vormen van oplichting die veelvuldig worden ingezet door cybercriminelen​.
Nederland moet anticiperen op toekomstige dreigingen
Het CSBN 2024 maakt duidelijk dat Nederland zich in een nieuw tijdperk van digitale dreiging bevindt. Het tempo en de complexiteit van cyberaanvallen blijven toenemen, en het land moet zich voorbereiden op zowel directe aanvallen als de bredere impact van geopolitieke spanningen. Door een geïntegreerde aanpak waarin technologie, bewustwording en samenwerking centraal staan, kan Nederland zich beter wapenen tegen de dreigingen van vandaag en morgen. Het is van cruciaal belang dat organisaties en burgers zich bewust zijn van de samenhang tussen digitale risico’s en de nationale veiligheid. Alleen dan kan Nederland zich effectief verdedigen in het huidige cyberlandschap.
Ontdek meer over cybercrime en het darkweb in onze uitgebreide bibliotheek. Voor een gestructureerd overzicht van relevante onderwerpen kun je terecht op onze onderwerpenpagina, waar je een alfabetisch gerangschikte lijst vindt.