Click here or click 'CHOOSE YOUR LANGUAGE' and then choose your language using Google's translation bar at the top of this page ↑

Voor haar proefschrift heeft Madeleine van der Bruggen, een criminoloog en voormalig politiemedewerker, de netwerken van seksueel kindermisbruik op het darkweb in kaart gebracht. ‘Alles draait om vertrouwen tussen de leden, daar kunnen opsporingsdiensten gebruik van maken.’

‘Ik werkte bij het team bestrijding kinderporno en kindersekstoerisme van de politie, dan krijg je ook afbeeldingen van misbruik te zien’, vertelt criminoloog en forensisch psycholoog Madeleine van der Bruggen. ‘Voordat je dat werk mag doen, word je flink gescreend. Niet iedereen wil bij zo’n team. Je moet een grote interne drive hebben om dit probleem te willen aanpakken, dat was bij mij belangrijker dan de stress die je ervaart bij het zien van bepaalde beelden.’

Het is ook verplicht om regelmatig met een psycholoog te spreken, legt Van der Bruggen uit. 'Voor mij was vooral de informele sociale controle van collega’s onderling het belangrijkst. We hielden elkaar echt goed in de gaten. Als een collega moeite had met wat we te zien kregen, dan hadden we dat snel door.'

Van der Bruggen is nu senior onderzoeker bij de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. Woensdag hoopt ze te promoveren op een onderzoek naar fora op het darkweb die gericht zijn op kindermisbruik. ‘Ik zag als medewerker van de politie al dat verdachten daar steeds vaker actief werden. We begonnen ons daar steeds meer in te verdiepen.’

Een alternatieve werkelijkheid van gelijkgestemden

Het darkweb is het anonieme gedeelte van het internet waar je alleen met speciale software, zoals The Onion Router, meer algemeen bekend als Tor, op kunt komen. ‘Zo blijft je internetverkeer anoniem, wat traceren moeilijk maakt.’ 

Hoewel mensen ook heel goede redenen kunnen hebben om het darkweb te gebruiken, is het ook een marktplaats voor illegale activiteiten. Alles wordt er aangeboden: drugs, phishing tools of huurmoordenaars. ‘Er zijn ook netwerken te vinden waar mensen materiaal met seksueel misbruik van kinderen uitruilen en downloaden.’

Van der Bruggen bracht in kaart hoe die fora functioneren en wat de leden op de netwerken doen. Ze onderzocht heel veel data; met name posts en threads van zes verschillende fora. ‘Gezamenlijk hadden deze netwerken meer dan 600.000 actieve leden, en de datasets bevatten in totaal ongeveer 760.000 posts.’
Speciale teams van de politie gebruiken dergelijke data in hun opsporingsonderzoeken. ‘In mijn vorige functie als opsporingsambtenaar heb ik die gegevens ook bekeken en bestudeerd. Als wetenschapper kan dat niet, althans niet legaal en al helemaal niet ethisch gezien. Dat maakt onderzoek lastig. En dat maakt intensieve samenwerking tussen de politie en de wetenschap noodzakelijk.’

Van der Bruggen onderzocht het communicatieverkeer tussen de fora-leden. ‘Ik weet niet wie de mensen achter de nicknames zijn, maar uit ander onderzoek blijkt dat het vaak om mannen gaat. En bij de politie kwam ik eigenlijk alleen maar mannelijke daders tegen.’

De structuur van deze netwerken is niet per se heel anders dan elk ander forum op het normale internet, vertelt Van der Bruggen. ‘Je kunt doorklikken naar verschillende onderwerpen net zoals je dat op een forum voor een sport of een hobby zou doen.’ Het gaat de leden niet alleen om waar ze afbeeldingen kunnen vinden van kinderen. Naast topics als ‘9yo girl dances and strips’, ‘boys art photo series’, ‘anyone have more of this girl???? Pleeeeeaase’ en nog veel explicietere thema’s zijn er ook secties over politiek en sport.

Opvallend is dat het niet om financieel gewin draait. ‘Uiteraard wordt er ook aan misbruik verdiend, maar dat gebeurt op andere plekken. Het is een incrowd van gelijkgestemden. Zij zijn daar om meer materiaal te verzamelen maar ook om elkaar te ontmoeten. Als je afbeeldingen deelt, belonen anderen jou weer. Dat onderscheidt deze criminaliteit van andere vormen van illegaliteit. Het onderlinge sociale verkeer is erg belangrijk. Voor een aanzienlijke groep is dit een alternatieve werkelijkheid waar ze personen die dezelfde gevoelens hebben kunnen ontmoeten. Ze zijn op zoek naar support bij elkaar.’

Meerderheid darkweb forumleden downloadt kinderporno

Toch zijn er ook leden die zelf materiaal produceren. ‘Ze verwijzen daar ook naar. Soms kom je daarachter als er een aanhouding is. In deze studie heb ik me daar niet op gericht. De overlap is niet erg groot, blijkt uit ander onderzoek.’

Uiteraard is niet iedereen even actief op de fora. ‘Heel veel leden doen niet volle bak mee. Deze “lurkers” zijn forumleden die nauwelijks communiceren maar wel browsen. Een heel grote groep komt af en toe online.’ Van der Bruggen ontdekte dat deze lurkers wel degelijk heel vaak afbeeldingen van seksueel kindermisbruik downloaden.

‘Bij een onderzoek naar een specifiek forum hadden we een heel unieke dataset. Niet alleen de berichten waren te lezen, maar we konden ook browsende leden volgen op het netwerk. We zagen op welke links ze klikten en konden zo vaststellen dat ze afbeeldingen hadden gedownload waarvan we zeker weten dat het strafbaar is.’

Uit het onderzoek blijkt dat 93.6 procent van de forumleden kinderporno downloadt. De aanwezigheid van lurkers op het forum zorgt dus voor het aanwakkeren en faciliteren van vraag en aanbod. ‘Dat is echt wel een belangrijke bevinding.’

De zogenoemde ‘escalators’ zijn ook belangrijk. ‘Dat zijn leden die steeds actiever worden. Het zou mooi zijn als we deze groep zo vroeg mogelijk kunnen detecteren.’

Toch is het lastig om vast te stellen of het darkweb voor toename in misbruik heeft gezorgd. ‘Het heeft dit materiaal voor een grotere groep mensen beschikbaar gemaakt, de anonimiteit werkt drempelverlagend. De dadergroep is wellicht vergroot. Maar aan de andere kant zien we meer en wordt er meer gemeld, die nuance is belangrijk. Het hoeft ook niet per se te betekenen dat er meer materiaal wordt geproduceerd. Veel afbeeldingen zijn al oud en worden opnieuw online gegooid.’

 Van der Bruggen onderzocht ook hoe leden elkaars vertrouwen proberen te winnen. ‘De netwerken zijn gebaseerd op onderling respect en erkenning. Er is minder competitie dan op andere cybercriminele netwerken. Daar bieden lui tegen elkaar op: “Wie is de slimste hacker?”’

Dat vertrouwen is belangrijk voor politiemedewerkers die er undercover opereren. ‘Je ziet leden op de fora expliciet de afweging maken: “Hoeveel geef ik van mezelf prijs om het vertrouwen van de ander te winnen?” Hoeveel laat ik van mijn eigen persoonlijkheid zien? Het draait om de sociale kenmerken die we kennen uit het normale leven: bijvoorbeeld humor hebben en behulpzaam zijn.’

Onderzoek darkweb helpt bij aanpak kindermisbruik

Het onderzoek is ook van nut voor behandelaars van daders. ‘Specialisten die zich op deze doelgroep richten, hebben heel veel kennis over zedenproblematiek en psychologie. Maar van wat er gebeurt op het darkweb weten ze veel minder. Ik krijg vaak te horen dat het voor hen een mysterieuze plek is. Terwijl je er veel over deze groep kunt leren.’

Met haar onderzoek hoopt Van der Bruggen zowel de politie als hulpverleners te helpen. ‘Het liefst wil je deze vorm van criminaliteit stoppen en de kinderen beschermen. Maar ik vind het zorgelijk dat dit onderwerp zo in de taboesfeer is gedrukt, dat mensen daardoor niet de hulp gaan zoeken die ze nodig hebben. Daar is meer openheid voor nodig. Dit is een ongemakkelijke waarheid, maar we moeten hier als maatschappij niet van wegkijken.’

Er is een hulplijn Stop It Now die mensen kunnen bellen die zich zorgen maken over hun internetgedrag en eventuele gevoelens voor kinderen. ‘Dit is een belangrijk instrument ter preventie. Mensen schieten in paniek als dit onderwerp ter sprake komt, zeker als je het wil hebben over preventie. Een volwassen debat daarover voeren, is ingewikkeld.’

Madeleine van der Bruggen, Child sexual abuse material networks on the Darkweb. A multi-method approach. Promotie is woensdag 22 februari

Bron: universiteitleiden.nl, mareonline.nl,

Meer info over het darkweb

Meer darkweb nieuws