Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) trapte vandaag tijdens de Landelijke Veiligheidsdag in Almere de publiekscampagne Eerst checken, dan klikken af. De campagne roept mensen op zich beter te beschermen tegen phishing en andere vormen van internetcriminaliteit. Ook tekenden Grapperhaus, staatssecretaris Keijzer (EZK) en een groot aantal bedrijven en brancheorganisaties het convenant ‘Preventie cybercriminaliteit’. Zij trekken samen op in de strijd tegen internetcriminaliteit.
Uit politiecijfers blijkt dat traditionele criminaliteit zoals overvallen, woninginbraken en geweldsmisdrijven daalt. Dit geldt echter niet voor Cybercrime. In 2017 was een op de negen mensen slachtoffer, berekende het CBS.
Omdat internetcriminelen steeds handiger worden om toegang te krijgen tot computers, tablets en smartphones, is het belangrijk dat mensen zelf ook alerter online worden. De nieuwe campagne roept mensen daarom op eerst te checken of een link, bijlage of betaalverzoek in een e-mail, sms of appje te vertrouwen is en pas te klikken als ze daar zeker van zijn.
Naast de Rijksoverheid zetten ook gemeenten, brancheorganisaties en bedrijven zich in om mensen beter te wapenen tegen internetcriminaliteit. Meer dan twintig partijen ondertekenden op 25 mei het convenant Preventie cybercriminaliteit. Daarin spreken zij met elkaar af zich in te zetten om mensen te stimuleren preventieve maatregelen tegen internetcriminaliteit te nemen, zoals het gebruik van een virusscanner en verschillende sterke wachtwoorden, software-updates direct uitvoeren en het regelmatig maken van back-ups.
Explosieve stijging fraude via telefoon
Gevallen van oplichting, diefstal en identiteitsfraude via WhatsApp en sms zijn de eerste maanden van dit jaar schrikbarend toegenomen, blijkt uit cijfers die de Fraudehelpdesk op verzoek van De Telegraaf op een rijtje heeft gezet.
In de eerste maanden van dit jaar meldden zich al meer slachtoffers dan over heel vorig jaar. Nu al zijn slachtoffers van deze vorm van cybercrime meer dan 300.000 euro kwijtgeraakt. Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid wil dat het aantal gevallen van cybercrime binnen twee jaar met een kwart is afgenomen.
Rekening geplunderd na bedrieglijke koop concertkaartjes
Het is een snelgroeiend verschijnsel: internetcriminaliteit. Niet alleen grote bedrijven, maar steeds meer individuen worden slachtoffer van geraffineerde methoden van sluwe internetcriminelen. „ Ze bouwen zelfs een band met je op.” (Social engineering)
Zoals bij zo veel slachtoffers is de schaamte bij Caitlin (29) groot. Ze wil wel vertellen wat haar is overkomen, maar geanonimiseerd, zonder achternaam of foto.
Maar de kaartjes kwamen niet, en de verkoper reageerde niet meer. „ Jammer, vijftig euro kwijt, dachten we ”, aldus Caitlin.
Kassa
Daar bleef het niet bij. „Toen we later boodschappen gingen doen, kon ik niet betalen bij de kassa. Ik wist zeker dat ik duizend euro op mijn rekening had, ik liep naar een geldautomaat. Daar werd mijn pas ingeslikt en moest ik contact opnemen met mijn bank. Toen bleek dat mijn rekening helemaal leeg was gehaald. Via de door mij aangeklikte link heeft de verkoper kans gezien om mijn gegevens te onderscheppen. De bank had de ongebruikelijke transactie geregistreerd en mijn pas geblokkeerd. Maar mijn geld was weg.”
Het verhaal van Caitlin staat niet op zichzelf. Duizenden Nederlanders worden op dit soort manieren de dupe van cybercriminelen, merkt Tanya Wijngaarde van de Fraudehelpdesk. In de eerste maanden van dit jaar namen oplichting, diefstal en identiteitsfraude via WhatsApp (betaalapp fraude) en sms (smishing) schrikbarend toe.
„ Het is een makkelijke vorm van fraude. Er zijn geen speciale technieken voor nodig, je hoeft niet te hacken. Slachtoffers geven bijna alle informatie zelf weg door familieverbanden op Facebook te vermelden en hun telefoonnummer online te zetten. Het is bijna geen cybercrime meer ”, zegt Wijngaarde. „Criminelen doen ook steeds meer moeite. Soms bouwen ze een hele band met je op door uitgebreid met je te appen.” (Social engineering)
Hacken
Dat beeld bevestigt Martijn van Dam, teamleider Cyberteam van de politie Zeeland-West-Brabant. Hij ziet de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer toenemen. „Neem het hacken van WhatsApp-accounts. Dan doet een crimineel zich voor als een zoon die aan zijn vader vraagt een aantal rekeningen te betalen. Er worden hele conversaties gevoerd. Dat voelt heel erg indringend als dat uiteindelijk niet zo blijkt te zijn.” (betaalapp fraude)
Toch is er ook relatief eenvoudig iets aan te doen, stelt Wijngaarde. „Een gezonde dosis wantrouwen hebben bij alles wat je online doet. Als je zus via WhatsApp om geld vraagt, maak het dan zelf over naar de bankrekening die bekend bij je is. Of bel haar even op. Wees alert als iemand met grote spoed geld nodig heeft of een verkoop wil afronden. Niets heeft zo veel haast dat het niet even een half uur kan wachten. Bel je bank als je een sms krijgt om gegevens te sturen. Die zullen je meteen vertellen dat ze dat nooit doen. In het geval van Caitlin had ze de verkoper om zijn bankrekening kunnen vragen. Dan had ze via haar eigen bank het geld kunnen overmaken. Was ze het ook kwijt geweest, maar was de schade beperkt gebleven tot die vijftig euro.”
Aangifte
Caitlin deed aangifte en meldde het plunderen van haar rekening bij de Fraudehelpdesk. „ Maar ik kreeg na een aantal weken van de politie te horen dat er voorlopig niets wordt gedaan met mijn zaak. Ze wachten op meer meldingen vanuit de helpdesk. Ik begrijp dat er belangrijker zaken zijn dan die van mij, maar het gaat om een hoop geld. We zijn niet naar het concert geweest waar we heel graag naartoe wilden en mijn spaargeld is weg. Ik was aan het sparen voor een borstvergroting en zou met mijn vakantiegeld in zicht een heel eind op weg zijn. ”
Cyberexpert Martijn van Dam noemt het onvermijdelijk dat de aangifte ’op de stapel’ belandt. Maar, zegt hij, dat betekent niet dat er niets meer mee gedaan wordt. „Door de vergaande middelen die criminelen inzetten, is onderzoek tijdrovend. Het clusteren van aangiften helpt om de foutjes te zien die criminelen maken. Die aangifte van Caitlin is zeker niet vergeefs.”
Volgens Van Dam is het probleem groter dan de aangiften laten zien. „De bereidheid om het te melden bij de politie is lager dan bij andere vormen van criminaliteit. Ook doordat veel partijen als banken en online winkels schade vergoeden als hun klanten de dupe zijn. Daarnaast merken mensen vaak niet eens dat zij slachtoffer zijn geworden van cybercrime.”
Service
De cyberexpert ziet dat oplichters steeds vaker gebruikmaken van hoogwaardige technieken voor ’laagwaardige’ criminaliteit zoals fraude via Marktplaats. Volgens Van Dam komt dat doordat die technieken steeds simpeler te gebruiken zijn. Moest je vroeger een ict-knobbel hebben, nu kunnen criminelen gewoon software downloaden. „Cybercrime als service. Er zijn bedrijven die zich hier op toeleggen.” (CaaS)
Doordat internetcriminaliteit makkelijker wordt, neemt het ook hand over hand toe, ziet Van Dam. „Neem phishing. In 2016 was de schade 1,5 miljoen euro en werd er 675 keer aangifte gedaan. In 2018 was de schade 4,8 miljoen euro en werd 1388 keer aangifte gedaan.”
Tanya Wijngaarde benadrukt dat de Fraudehelpdesk kan helpen om de politie onderzoek te laten doen. „Wij bundelen dit soort zaken en sporen melders aan om gezamenlijk aangifte te gaan doen. Dat helpt de politie om onderzoek te kunnen doen.”
Nieuwe campagne
Maximaal twee jaar geeft minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid zich om het aantal gevallen van cybercrime met een kwart te verminderen. Dat zegt Grapperhaus bij de lancering van de campagne ’eerst checken, dan klikken’.
Het is de minister ernst, het aanpakken van criminaliteit via internet. „We hebben al het Team High Tech Crime dat landelijk grote complexe internetcriminaliteit aanpakt, we hebben inmiddels ook in de regionale eenheden cyberteams, bij het OM zijn gespecialiseerde officieren en we werken samen met heel veel partijen, zoals banken en Marktplaats om fraude, oplichting, diefstal tegen te gaan. Aan onze kant doen we al heel veel. Maar we hebben ook het publiek nodig”, zegt hij. „Je kunt niet alert genoeg zijn online. Mensen moeten wennen aan het idee dat internet ook vaak een donker steegje is. En waar boeven ook steeds verfijnder methodes inzetten.”
Het is de minister een doorn in het oog dat de algemene criminaliteit daalt, maar dat digitale misdaad juist toeneemt. „In 2017 was een op de negen mensen slachtoffer van internetcriminelen. Dat is nu nog steeds niet minder.”
Grapperhaus roept het publiek op voorzichtiger te zijn op internet. Als mensen toch slachtoffer worden van online criminaliteit, moeten ze er vooral aangifte van doen. „Het bestrijden van dit soort misdaad moeten we samen doen. Slachtoffers moeten het melden, ook al is het soms beschamend.”
Bron: Emerce, Telegraaf, Fraudehelpdesk, Politie
Reactie plaatsen
Reacties