De afgelopen maanden is het aantal meldingen en slachtoffers van 'hulpvraagoplichting' sterk toegenomen. Vooral sinds we sociale media als gevolg van de corona-lockdown veel intensiever gebruiken om met vrienden en familie in contact te blijven, slaan oplichters grootschalig toe. De Fraudehelpdesk heeft in de eerste vier maanden van 2020 al meer meldingen over hulpvraagoplichting ontvangen dan in heel 2019. Sinds het eind april mogelijk werd om online aangifte te doen van 'vriend-in-noodoplichting', is het aantal aangiften toegenomen van 300 naar 700 per week. Nederlandse banken hebben in de lockdown-maanden maart, april en mei van dit jaar ruwweg drie keer zoveel meldingen van oplichting via sociale media ontvangen als in de laatste drie maanden van 2019. In mei ontvingen de banken naar schatting zo’n 70 meldingen per dag.
Meestal ouderen
De meeste slachtoffers van hulpvraagoplichting zijn ouder dan 50 jaar. Acht van de tien slachtoffers zijn vrouw. Vooral behulpzame ouders van meerderjarige kinderen worden in e-mails, SMS-berichten of chatapps bedrogen door oplichters die zich voordoen als een zoon of dochter in nood. De oplichters zoeken persoonlijke informatie over hun slachtoffers op sociale media (social engineering). Ze plukken bijvoorbeeld een portretfoto en persoonlijke ontboezemingen van een dierbare van het internet om de afzender echt te doen lijken en misleiden daarmee een moeder, vader of geliefde.
Bekende in nood? Bedrieger op schoot!
Wees op je hoede zodra een bekende via een tekstbericht vraagt om iets te betalen of over te boeken, zelfs als dat tekstbericht vanaf een bekend e-mailadres of mobiel nummer is verzonden. Oplichters kunnen soms het bestaande e-mailadres of mobiele nummer van een bekende overnemen (hacken).
Niet gesproken? Niet betalen!
Vraagt een zoon, dochter of andere dierbare via een tekstbericht om iets te betalen of over te boeken, doe dat dan uitsluitend nadat je hem of haar persoonlijk mondeling hebt gesproken én herkend. Dat kan simpelweg via de knop voor een directe spraak- of videoverbinding in de meeste chatapps.
Laat je niet afschepen!
Een oplichter verzint uiteenlopende smoezen waarom hij of zij jou niet mondeling te woord zou kunnen staan; dat de telefoon in het water zou zijn gevallen; dat het nieuwe nummer nog niet zou zijn aangesloten voor spraakverbindingen; dat hij of zij in een stiltecoupé zou zitten; dat hij of zij wél goed bereikbaar zou zijn en dat het inderdaad heel gek is dat jouw telefoontje niet binnenkomt.
Laat je niet opjagen!
Hoge druk en sterk aandringen om snel te betalen in een tekstbericht (via e-mail, SMS, WhatsApp, Twitter, etc..), is vrijwel altijd een teken van bedrog. Bel de afzender eerst zelf terug om zijn of haar stem te horen. Doe dat eventueel via een telefoonnummer waarmee je hem of haar reeds eerder hebt gesproken. Vertrouw je het niet? Stel controlevragen waarvan de antwoorden niet in eerdere e-mails, chatberichten of op sociale media staan en die alleen die bekende kan weten. Of bel een andere goede bekende voor overleg.
Nieuw mobiel nummer? Wees op je hoede!
Pas op als je een tekstbericht van een bekende krijgt dat zijn of haar mobiele telefoonnummer zou zijn gewijzigd, zelfs als daar een mooie foto van die bekende bij staat. Zo begint veel bedrog. Soms wordt het bedrog pas dagen of weken later door de oplichter voortgezet. Bel die bekende via het nieuwe nummer en als dat niet lukt, gebruik dan het oude nummer. Vervang het oude nummer pas nadat je hem of haar mondeling hebt gesproken én herkend.
Gebruik zelf alle beschikbare beveiligingsopties!
Veel chatapps zoals WhatsApp hebben veilige procedures voor rechtmatige gebruikers om hun mobiele telefoonnummer te wijzigen. Je hoeft dan zelf je vrienden en familie niet van het nieuwe mobiele nummer op de hoogte te brengen, de chatapp past het automatisch aan bij al je contacten. Oplichters gebruiken smoezen om slachtoffers te overtuigen dat die procedures niet goed zouden werken en dat ze daarom zelf contact opnemen. Gebruik zoveel mogelijk tweestapsverificatie in je apps voor sociale media (tweefactorauthenticatie of 2FA) en beveilig je voicemail met een pincode. Dat biedt een betere bescherming tegen het kapen (hacken) van je sociale media en telefoonnummer door oplichters.
Meld online oplichting bij Fraudehelpdesk, bank en politie!
Samen aanpakken
De leden van Betaalvereniging Nederland, de politie en de Fraudehelpdesk trekken samen op tegen zogeheten 'hulpvraagoplichting'. Facebook staat deze organisaties met raad en daad terzijde.
Banken en betaalinstellingen jagen op verdachte transacties en bankrekeningen en informeren hun klanten via VeiligBankieren.nl, via mobiel bankieren en via internetbankieren. De politie pakt online fraude en oplichting stevig aan, met preventie en opsporing. Slachtoffers kunnen voortaan snel en makkelijk online aangifte doen van wat de politie ‘vriend-in-noodoplichting’ noemt. Daarmee heeft de politie recentelijk meerdere verdachten kunnen inrekenen. De Fraudehelpdesk adviseert slachtoffers van fraude en waarschuwt anderen voor de werkwijze van oplichters. Via sociale media zal de Fraudehelpdesk waarschuwingen en voorlichting voor gebruikers verspreiden, met hulp en steun van Facebook.
Meld online oplichting in 3 stappen
Stap 1
De Fraudehelpdesk gebruikt die meldingen voor advies aan slachtoffers en om anderen te waarschuwen. Ze kunnen daarmee ook een compleet, landelijk overzicht krijgen van online fraude en oplichting.
Stap 2
Wanneer je een tekstbericht hebt ontvangen van een oplichter met daarin een betaallinkje of een IBAN waar je naar moet overboeken, stuur dat dan zo snel mogelijk naar je eigen bank.
Stap 3
Ben je opgelicht, doe dan online aangifte van het voorval bij de politie. Meld het ook als je géén schade hebt. Zo krijgt de politie beter zicht op de betrokken criminelen en hun handlangers, met de gegevens die je doorgeeft, zoals namen, rekeningnummers en telefoonnummers van daders.