Steeds meer mensen zijn actief op dating en sociale mediawebsites. Op deze sites maken gebruikers een profiel aan waarmee ze zich aan anderen presenteren. Op een online profiel hoeven enkel de gewenste gegevens worden opgegeven, en deze informatie is vaak niet te controleren. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om de werkelijkheid te verdraaien, of om jezelf als iemand anders voor te doen.

Een specifieke groep internetcriminelen heeft zich hierin gespecialiseerd en gebruikt nep profielen en verzonnen personages voor een misdadig doeleinde: online dating fraude. Dating fraudeurs benaderen andere internetgebruikers met het doel hun hart te veroveren, om ze vervolgens financieel uit te buiten. Ze doen zich voor als de perfecte partner en investeren veel tijd in het creëren van een emotionele band met hun doelwit.

Vervolgens doet er zich een reeks van zogenaamde problematische gebeurtenissen voor, die alleen opgelost kunnen worden als hun doelwit, dat inmiddels verliefd is, betaalt. Ondanks de ernst van deze vorm van cybercriminaliteit is er nog niet veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Vandaar dat dit onderbelichte onderwerp centraal staat in deze scriptie.

Het uitgebreide artikel lees je in 'Een match made in heaven (of hel?): verliefd op een dating fraudeur'

Het onderzoek

Deze studie is gebaseerd op kwalitatief onderzoek uitgevoerd vanuit een cultureel criminologisch perspectief. Over een periode van meerdere maanden zijn in totaal 13 interviews gehouden met slachtoffers en experts. Daarnaast ben ik ook undercover gegaan als het perfecte slachtoffer op Facebook, om zelf door dating fraudeurs benaderd te worden.

De cultureel criminologische invalshoek is terug te zien in het theoretische kader van dit onderzoek. Aan de hand van Baudrillard’s hyperrealiteit theorie is onderzocht hoe dating fraudeurs een alternatieve realiteit voor hun doelwit creëren, die hun aanzet tot het ontwikkelen van romantische gevoelens en het overmaken van geld.

Daarnaast zijn Bauman’s opvattingen over relaties en commodificatie gebruikt om toe te lichten hoe kapitalisme relaties doordringt en mensen aanzet tot zelf-commodificatie en betaling. Praktische benaderingen om online dating uit te leggen, zoals het werk van Whitty, zijn daarnaast gebruikt om het functioneren van dating fraude toe te lichten.

Bevindingen in empirische hoofdstukken

In kwalitatief onderzoek worden de belangrijkste bevindingen in empirische hoofdstukken gepresenteerd. Deze scriptie heeft drie van zulke hoofdstukken.

In het eerste empirische hoofdstuk wordt chronologisch uitgelegd hoe de fraudeurs te werk gaan en hoe de respondenten dit hebben beleefd. Ook zal er uitgelegd worden welke gevolgen dating fraude met zich meebrengt en wat voor impact dit op iemands leven kan hebben. Dit hoofdstuk vormt dus de basis waarop de empirische hoofdstukken over hyperrealiteit en commodificatie rusten.

Het hoofdstuk over hyperrealiteit focust op de materialen en tactieken die oplichters gebruiken om een nieuwe realiteit voor hun doelwit te creëren. Deze nieuwe realiteit is een simulatie van de werkelijkheid, met een partner en grote dromen voor een gezamenlijke toekomst. Om geloofwaardig over te komen maken oplichters gebruik van meerdere (technologische) middelen, denk hierbij aan (gefotoshopte) foto’s, documentatie en nepwebsites.

Deze middelen kunnen beschreven worden als simulacra, een begrip van Baudrillard. De rol van deze simulacra binnen de oplichting zal daarom uitvoerig besproken worden. Om dit hoofdstuk af te sluiten zal beschreven worden hoe de respondenten uiteindelijk doorkregen dat hun onlinepartner niet bestond, en hoe ze hun weg terugvonden naar de échte realiteit.

Het laatste empirische hoofdstuk focust op Bauman en zijn opvattingen over liefde in de postmoderne tijd. Hij meent dat liefde, en dan vooral online liefde, zwak en onstabiel is. Dit komt omdat daten steeds meer op winkelen lijkt. Mensen verkopen zichzelf online als het ware aan andere internetgebruikers, Bauman noemt dit fenomeen zelf-commodificatie. Vooral fraudeurs doen dit, zij verkopen namelijk het beeld van een ‘perfecte partner’ aan hun doelwit. Vervolgens vormt deze perfect partner een mechanisme waarmee ze hun doelwit emotioneel en financieel uit kunnen buiten. In dit hoofdstuk wordt daarom uitgelicht hoe dat in zijn werk gaat, en waarom slachtoffers uiteindelijk betalen.

Tot slot

In alle drie de empirische hoofdstukken zullen de ervaringen en verhalen van de respondenten een rode draad vormen. De scriptie wordt afgesloten met een samenvatting van de belangrijkste bevindingen, de beantwoording van de hoofdvraag: ‘How do the commodification and simulation of romantic experiences relate to exploitation through online romance scams in the Netherlands?’, en aanbevelingen voor toekomstig onderzoek.