Meer dan 20 miljoen chatberichten van criminelen zijn sinds 1 april live meegelezen door de Nederlandse politie. ‘Het is alsof we bij de criminelen aan de vergadertafel zaten’, zegt Jannine van den Berg, politiechef van de Landelijke Eenheid.
Onderzoek 26Lemont
De afgelopen maanden nam de politie vele duizenden kilo’s cocaïne en miljoenen euro’s in beslag. Ook ontmantelden we door heel Nederland negentien drugslabs. Daarnaast hielden we ruim honderd verdachten van zware misdrijven aan. Zelfs werden meerdere liquidaties en andere zware geweldsdelicten verhinderd. En die aantallen lopen nog dagelijks op. Wat een veelheid aan losse acties lijkt, komt rechtstreeks voort uit een overkoepelend rechercheonderzoek met de naam 26Lemont.
Dit internationale onderzoek is mogelijk geworden door een Frans-Nederlandse samenwerking binnen een Joint Investigation Team (JIT). Tientallen politie- en justitiediensten in binnen- en buitenland, bijgestaan door in het bijzonder Europol en Eurojust, hebben deelgenomen aan de geheime opsporingsactiviteiten.
Dienst Encrochat
26Lemont richtte zich op Encrochat, een bedrijf dat jarenlang cryptocommunicatie-diensten aanbood, voornamelijk aan criminelen. Encrochat was een van de grootste aanbieders en crimineel Nederland was grootverbruiker. ‘Met dit onderzoek slaagden wij erin om meer dan 20 miljoen berichten tussen criminelen in real-time mee te lezen’, zegt Jannine van den Berg, politiechef van de Landelijke Eenheid. ‘En dan hebben we het alleen nog maar over de berichten die relevant zijn voor Nederland. Met een machtiging van de rechter-commissaris hebben we sinds 1 april de communicatie van duizenden zware criminelen live gevolgd. Sommige berichten waren zo ontluisterend dat ze ons voorstellingsvermogen ver te boven gingen. We kwamen oude bekenden van politie en justitie tegen en identificeerden nieuwe spelers. Het is alsof we bij de criminelen aan de vergadertafel zaten.’
Datastroom uitgeplozen en ontrafeld
In Nederland lag het zwaartepunt van het grootschalige onderzoek bij de Landelijke Eenheid van de politie. In het bijzonder bij de Dienst Landelijke Recherche en met een sleutelrol voor het Team High Tech Crime (THTC). ‘De experts van de Landelijke Eenheid werkten hiervoor nauw samen met onder meer regionale eenheden’, aldus Van den Berg. ‘Honderden rechercheurs en analisten van de politie, FIOD, Koninklijke Marechaussee en Rijksrecherche hebben de datastroom uitgeplozen en ontrafeld.’
Het einde van het live meelezen van de Encrochat-berichten werd ingeluid toen het bedrijf op 13 juni in een pushbericht aan alle gebruikers een waarschuwing stuurde met het advies de telefoons onmiddellijk weg te gooien. Veel gebruikers hebben dat ook gedaan. Encrochat vermoedde dat een overheidsdienst was binnengedrongen.
State-of-the-art cybertechnologie
‘We hebben handig gebruik gemaakt van het feit dat criminelen blind vertrouwen op cryptocommunicatie en vrijuit praten’, zegt Andy Kraag, hoofd van de Dienst Landelijke Recherche. ‘Door state-of-the-art cybertechnologie toe te passen, kregen we een schat aan criminele berichten waarmee we een groot deel van de onderwereld konden blootleggen; de kopstukken, de sleutelfiguren en hun handel en werkwijzen.’
Doordat de politie wekenlang real-time over de schouders van criminelen meekeek, was het mogelijk ze meermaals een stap voor zijn. ‘De berichten gaven ons een gedetailleerde inkijk in de onderwereld’, zegt Kraag. ‘Het gemak waarmee ze het hebben over bijvoorbeeld afrekeningen en martelingen blijft ontluisterend. We weten nu nóg beter hoe ze te werk gaan: een ware gamechanger voor de opsporing.’
Schatting meer dan 300 onderzoeken
In Nederland is inmiddels informatie uit het onderzoek 26Lemont beschikbaar gesteld in een honderdtal lopende opsporingsonderzoeken. Naar schatting komt in meer dan 300 onderzoeken informatie beschikbaar over criminele organisaties. In een aantal gevallen zullen nog onderzoeken worden gestart. Meer aanhoudingen zullen naar alle waarschijnlijkheid de komende tijd volgen.
Hieronder de voorlopige balans
- Meer dan 100 verdachten aangehouden voor zeer zware delicten
- Bijna 20 miljoen euro cash in beslag genomen
- De inbeslagname van 8000 kilo cocaïne en ruim 1200 kilo crystal meth
- Er zijn 19 synthetische drugslabs ontmanteld
- Ook werden tientallen vuurwapens van straat gehaald
- Alleen al in Nederland werden de afgelopen maanden ruim 3000 signalen verwerkt die levensbedreigend leken. Door steeds tijdig in te grijpen heeft de politie tientallen zware geweldsmisdrijven kunnen voorkomen, waaronder op handen zijnde ontvoeringen, afpersingen, liquidaties en martelingen.
Wat is een Encrophone?
De telefoons van Encrochat, zogeheten Encrophones, zijn aangepaste Android-smartphones met daarop een aangepast besturingssysteem. De camera, microfoon en gps-chip zijn fysiek uit het apparaat verwijderd. Ook is er een zogeheten brandknop: een speciale pincode die je kunt invoeren waarmee alle data op het apparaat wordt verwijderd.
De telefoons kosten zo'n 1000 euro en beloven 'gegarandeerde anonimiteit'. Daarnaast heb je ook nog een abonnement nodig dat zo'n 1500 euro per halfjaar kost. Op de telefoons staan apps om versleuteld te chatten, bellen en notities te maken.
Nederland:
De heer John Lucas, hoofdaanklager
Mevrouw Jannine van den Berg, hoofdcommissaris van de Centrale Eenheid van de
Nederlandse politie
Dhr. Andy Kraag, hoofd van de afdeling Central Investigations
Bron: politie