Wraakporno is het op internet publiceren van erotisch getinte beelden van een ander, vaak betreft het beeldmateriaal van een ex-geliefde van de dader. Deze beelden waren oorspronkelijk voor privédoeleinden bedoeld, maar de dader maakt hier bij wraakporno dus misbruik van. Vaak plaatsen ex-partners deze beelden doelbewust om hun vorige partner te kwetsen. Naast de foto’s en video’s geven daders soms ook persoonlijke informatie over het slachtoffer vrij, zoals een telefoonnummer of adres (doxing). De slachtoffers betreffen bijna altijd jonge vrouwen van 16 tot 26 jaar.

De term “wraakporno” dekt niet de hele lading. Het is namelijk niet altijd de ex-partner die de beelden op het internet verspreid. Soms worden de beelden verkregen door middel van een hack. Dit is vaak het geval bij bekende personen, zoals acteurs en muzikanten. Het komt zelfs voor dat er malware op een computer wordt geïnstalleerd waarmee hackers jou kunnen begluren via de webcam van je computer. Vervolgens kunnen hackers je chanteren (sextortion) met deze illegaal verkregen beelden.

Exposen van beelden

Wraakporno wordt vaak op grote schaal gedeeld op websites en binnen zogenoemde “expose”-groepen. Dit zijn besloten chat-groepen of websites waar uitgelekte privé beelden worden gedeeld. Voorheen was het ook mogelijk om wraakporno te delen op Facebook. Juist de eenvoud waarmee wraakporno gedeeld kan worden, maakt het zo schadelijk voor het privéleven van het slachtoffer. Eén persoon kan de afbeelding of video weer delen met een heel netwerk.

Wraakporno strafbaar

Sinds 2020 is wraakporno een op zichzelf strafbaar delict (WvSR 139h) geworden. Dit betekent dat iedereen die aan wraakporno deelneemt, daarvoor volgens de wet gestraft kan worden. Voorheen was dit niet het geval. Toen konden straffen enkel worden uitgedeeld als een andere wet was overtreden: als het slachtoffer bijvoorbeeld onder de 18 was, of er sprake was van chantage, smaad of laster.

De reden om wraakporno te plaatsen lijkt redelijk vanzelfsprekend. Het gaat uit tussen partners en de een is boos op de ander en besluit de beelden te plaatsen. De voornaamste reden voor het plaatsen is dus de frustratie over de stukgelopen verhouding. Daarnaast zijn er echter nog andere zaken die bijdrage aan het veelvuldig plaatsen van wraakporno op het internet.

Status

Zo is een andere reden voor het plaatsen van wraakporno de status die je eraan ontleent. In de expose-groepen wordt het als een winst of trofee gezien als je een seksueel getinte video of foto plaatst van een ander persoon.

Eenvoud

Een andere factor die een rol speelt in het verspreiden van wraakporno, is de eenvoud waarmee je anoniem kunt handelen op het internet. Tegenwoordig is het erg eenvoudig om te surfen en foto’s te uploaden op het internet zonder daarbij je eigen privacy te schaden. Hierdoor is de kans dat de dader wordt gestraft voor het verspreiden van beeldmateriaal erg klein.

Verdienmodel

Tot slot is er soms zelfs winst te behalen met het delen en plaatsen van wraakporno. Er zijn namelijk websites die geld betalen voor het uploaden van pornografische beelden. Hierbij checken deze websites (vaak bewust) niet of het gaat om legaal geproduceerde beelden. Wraakporno kan dus in zulke gevallen ook op betaalde pornosites worden geüpload. Hiervoor hoef je overigens niet ver te zoeken, wraakporno kan zelfs op legale porno websites gevonden worden. De dader die de beelden uploadt, kan er dus nog geld mee verdienen ook.

Doxing

De gevolgen voor de slachtoffers van wraakporno zijn zorgwekkend. Vaak worden de slachtoffers na het plaatsen van de beelden gestalkt. Dit brengt natuurlijk een grote inbreuk op de privacy met zich mee. Bij expose-groepen is het zelfs gebruikelijk om de persoonsgegevens te vermelden (doxing) bij het gedeelde beeldmateriaal, inclusief een link naar de socialmedia-account van het slachtoffer. Dit kan leiden tot (cyber)pesten.

Naast dat slachtoffers mogelijk gestalkt worden, kunnen dit soort beelden flinke problemen opleveren. De gevolgen kunnen verspreiden naar elk aspect van iemands leven, het kan erg beschamend zijn om beelden van jezelf op het internet te zien. Hoe leg je zoiets uit aan familie en vrienden? Veel slachtoffers durven er niet eens over te praten met hun naasten.

Ook kan wraakporno reputatieschade opleveren. Als de beelden eenmaal online staan, is het lastig ze weer helemaal te verwijderen. Zeker als de beelden met de naam van het slachtoffer worden gepubliceerd, zullen deze snel tevoorschijn komen wanneer iemand een simpele zoekopdracht doet. Dit kan erg nadelig werken tijdens een sollicitatieprocedure, bijvoorbeeld.

Daarnaast is misschien wel het grootste gevolg van wraakporno dat het tot mentale problemen kan leiden. Gevoelens van schaamte, onmacht en verdriet kunnen een hoofdrol in het leven van het slachtoffer gaan spelen. Dit is zeker het geval wanneer de buitenwereld de schuld van de wraakporno bij het slachtoffer legt.

Hoe voorkom je wraakporno

Er zijn een aantal stappen die je kunt nemen om te zorgen dat je minder snel het slachtoffer wordt van wraakporno. Hier zijn de belangrijkste tips die we voor je hebben:

• Niet delen

Een van de beste manieren om jezelf  te beschermen tegen wraakporno, is door nooit intieme foto’s of filmpjes van jezelf te delen met anderen. Plaats deze beelden niet online, of dat nu op Snapchat is, op je Facebook-profiel of in een privébericht naar je partner op WhatsApp. In een ideale wereld zouden we allemaal in vrijheid beelden met onze partner kunnen delen, maar in de realiteit moeten we hier voorzichtig mee zijn.

Zelfs als je je partner volledig vertrouwt, komt het delen van gevoelig beeldmateriaal met risico’s. De beelden kunnen per ongeluk gedeeld worden óf zelfs bewust gedeeld/gehackt worden. De waarheid is nu eenmaal dat partners of vrienden vaak de dader zijn als het op het verspreiden van wraakporno aankomt.

• Geen intieme foto's

Als je jezelf maximaal wilt beschermen tegen wraakporno, kun je het beste geen intieme foto’s van jezelf nemen. Zou je liever niet willen dat vrienden, familie of je werkgever een bepaalde foto zouden zien? Neem hem dan niet.

Zelfs als je niet van plan bent de foto te delen, kan deze nog in de verkeerde handen terechtkomen. Datalekken komen maar al te vaak voor. Bovendien zijn veel black-hat hackers eropuit om de privéfoto’s van mensen te stelen, gijzelen of delen. Hoewel dit vooral bij beroemdheden gebeurt, sluit dat niet uit dat het iedereen zou kunnen overkomen. Veel van onze apparaten zijn tegenwoordig verbonden met het internet en daardoor vatbaar voor dit soort aanvallen.

Daarnaast nog een tip: als iemand een intieme foto van je maakt, vraag deze persoon dan de foto te verwijderen. Zorg dat ze dit ook daadwerkelijk doen.

• Onherkenbaar

Mocht je toch echt privé beelden willen delen met iemand, doe dit dan onherkenbaar. Bescherm je identiteit door de foto’s op een slimme manier te maken of bewerken. Zorg dat je gezicht uit beeld is zodat je niet herkent kan worden in geval dat de beelden toch uitlekken. Is je gezicht wel te zien? Zorg dan dat deze onherkenbaar wordt door dat deel van de foto weg te knippen of te vervagen. Andere herkenbare onderdelen in de foto, zoals tatoeages of objecten in de achtergrond, kun je op dezelfde manier wegwerken.

Zorg ook dat er geen locatie data met je foto wordt meegegeven. Zet de geo-tag optie op je apparaat uit. Daarnaast kun je gemakkelijk zorgen dat belangrijke metadata van de foto wordt verwijderd door de foto te openen op je telefoon, een screenshot te maken en vervolgens alleen de screenshot te delen.

• Praat met je kinderen

Als je kinderen hebt, vooral als je kinderen tieners zijn, is het belangrijk dat ook zij op de hoogte zijn van de gevaren. Het delen van foto’s, zeker intieme foto’s, kan erg spannend en leuk zijn, maar komt ook met grote risico’s. Het is misschien wat oncomfortabel om dit onderwerp aan te snijden aan de keukentafel, maar toch is het belangrijk dat ook je kinderen de gevaren begrijpen. Maak duidelijk dat de foto’s die ze delen, mogelijk gedeeld en tegen hen gebruikt kunnen worden.

• Omgeving

Let op je omgeving, vooral als je in een club, op een feestje of bij een ander publiek evenement bent. Soms lopen er op deze evenementen fotografen rond. Ook heeft natuurlijk vrijwel iedereen vandaag de dag een smartphone met een goede camera. Elke foto die zij nemen, zou zomaar online kunnen verschijnen.

Hoewel deze foto’s misschien niet zo intiem zullen zijn als foto’s die je thuis zelf maakt, is het toch verstandig hiermee op te passen. Vermijd de fotografen eventueel als je niet onverwacht online wilt komen. Geef ze bovendien nooit de kans om een gevoelige foto van je te maken.

Slachtoffer wat nu?

Het kan zijn dat je alsnog ontdekt dat een foto of video van jou is gelekt. Ben je het slachtoffer van wraakporno? Je staat er niet alleen voor. Hier zijn een aantal adviezen en tips.

Niet jouw schuld

Hoewel er stappen zijn die je kunt ondernemen om te zorgen dat de kans kleiner is dat je het slachtoffer van wraakporno wordt, betekent dit niet dat slachtoffers schuld dragen. We zouden de preventie van dit soort misdaden immers niet bij de slachtoffers, maar bij de daders moeten leggen. Er zou bewustwording moeten worden gecreëerd bij de daders dat zij het leven van het slachtoffer verwoesten wanneer zij wraakporno plaatsen.

Of je nu een expliciete foto naar een geliefde hebt gestuurd, of geen bezwaar hebt gemaakt toen iemand een video van je maakte, het verspreiden van die beelden zonder jouw toestemming is nooit jouw schuld. De persoon die deze beelden in bezit had, heeft jouw vertrouwen geschaad.

Aangifte bij politie

Sinds begin 2020 is wraakporno strafbaar onder de Nederlandse wet. De dader kan tot wel twee jaar gevangenisstraf krijgen. Zolang de dader wist dat het openbaar maken van jouw seksueel beeldmateriaal nadelig voor jou kon zijn – wat in vrijwel alle gevallen opgaat – is er een kans dat ze daarvoor gestraft worden.

Om dit te doen, is het wel belangrijk dat je aangifte doet bij de politie. Probeer zoveel mogelijk screenshots en foto’s te maken als bewijs. Als je de foto ooit met één iemand hebt gedeeld, maak dan ook een foto van het bericht waarin je de foto deelt met deze persoon. Dan heb je bewijs dat deze persoon (wellicht) de dader is.

Beeldmateriaal verwijderen

Naast het inschakelen van de politie, is het belangrijk te proberen zo snel mogelijk de foto’s of filmpjes zelf van het internet te halen. Probeer de oorspronkelijke pagina waarop de beelden te zien zijn als eerste te verwijderen. Daarna kun je mogelijke kopieën opsporen.

Om beeldmateriaal te laten verwijderen, neem je contact op met het platform waar deze beelden online staan. Dit geldt zowel voor ‘statische’ websites als voor socialmedia netwerken zoals Google, Reddit, Snapchat, en Tumblr. Probeer op een kalme manier de feiten uit te leggen en vraag het platform de beelden offline te halen, aangezien ze zonder jouw toestemming verspreid zijn. Sommige sites hebben speciale pagina’s met uitleg over hoe je hen kunt contacteren om de schade zo snel mogelijk te beperken. Bij Pornhub hebben ze een contactformulier dat je hier gemakkelijk in kunt vullen. Bij Xvideos kan dit hier.

In sommige gevallen kun je overwegen een advocaat of extern bedrijf in te schakelen. Er zijn tegenwoordig verschillende bedrijven die je helpen met het opsporen en verwijderen van foto’s op het internet. Helaas zijn deze bedrijven voornamelijk effectief voor het verwijderen van beeldmateriaal op websites, en is dit op social media lastiger te handhaven. Bovendien kosten deze bedrijven soms erg veel geld.

Jonger dan achttien

Als je nog geen achttien jaar oud bent, adviseren we je eerst de hulp van je ouders of vertrouwenspersoon in te schakelen. Vervolgens is het belangrijk dat je zo snel mogelijk contact opneemt met de website waar de beelden op staan. Vertel hen je leeftijd en dat je nooit toestemming hebt gegeven om deze beelden te plaatsen. Zeg dat de beelden meteen offline gehaald moeten worden. Het betreft in dit geval namelijk kinderporno. Veruit de meeste websites zullen het materiaal snel verwijderen.

Ook in dit geval kun je de politie inschakelen. Je kunt je hierbij niet alleen beroepen op de wetgeving over wraakporno, maar ook op die over kinderporno. Het kan erg moeilijk en zwaar zijn om te besluiten naar de politie te stappen. Probeer er daarom altijd voor te zorgen dat je mensen om je heen hebt die je steunen en kunnen helpen wanneer nodig.

Hoe stoppen?

Het is niet alleen belangrijk dat slachtoffers van wraakporno weten wat ze moeten doen. Ook mensen in hun omgeving, of die op een andere manier in aanraking komen met wraakporno, kunnen helpen een stap in de goede richting te zetten:

• Plaats nooit beelden van anderen online zonder toestemming, of het nu gaat over expliciete foto’s of meer onschuldige afbeeldingen. Zo weet je zeker dat je de privacy van vrienden, familie of kennissen nooit schaadt.
• Verspreid wraakporno niet verder. Zorgt dat je niet meehelpt aan het populariseren van gevoelige beelden van een ander door middel van retweeten, delen op Facebook, doorzenden via online groepen of enige andere manier.  Het in bezit hebben en verspreiden van wraakporno is strafbaar.
• Keur het gedrag van anderen af wanneer zij deelnemen aan de verspreiding van wraakporno. Het creëren van een omgeving waarin het delen van wraakporno niet langer als ‘stoer’ of ‘grappig’ gezien wordt, is essentieel.

Samengevat

Wraakporno is een gevaarlijke trend die snel in populariteit is gegroeid en nog steeds wijdverspreid is. Het kan iedereen overkomen, maar gebeurt het meest bij jongere vrouwen. Wraakporno kan erg traumatiserend zijn voor het slachtoffer, dus is het belangrijk dat je weet hoe je in zo’n situatie moet reageren.

Hoewel er in veel landen wetten zijn tegen wraakporno, waaronder in Nederland, is het vaak nog steeds erg lastig de beelden van het internet te verwijderen. Voorkomen is beter dan genezen, dus het belangrijkste is dan ook om te zorgen dat niemand ooit de kans krijgt om gevoelige foto’s of video’s van jou online te verspreiden. De beste manier om dit te doen, is door heel bewust na te denken over wat je in beeld brengt en met wie je dat deelt.

Mocht je toch slachtoffer worden, weet dan dat de schuld niet bij jou, maar bij de dader ligt. Contacteer de politie en de website waar de beelden op worden verspreid. Zorg ook dat je mensen om je heen hebt die je kunnen steunen. Kom je op een andere manier in aanraking met wraakporno, verspreid deze beelden dan nooit verder en keur het gedrag van mensen die dit wel doen af.