Deze podcast is AI-gegeneerd.
Het jaar 2025 belooft een periode te worden waarin de nationale veiligheid onder druk blijft staan. Verschillende geopolitieke spanningen, voortwoekerende militaire conflicten, technologische doorbraken en economische machtsverschuivingen versterken de complexiteit van het dreigingslandschap. Acteurs als Rusland en China voeren niet alleen zichtbare militaire en politieke operaties uit, maar ontplooien ook verborgen, digitale aanvallen en heimelijke beïnvloedingscampagnes. Daarnaast vormt criminele ondermijning een toenemende bedreiging voor onze democratische rechtsorde, terwijl ook terrorisme, extremisme en economische spionage niet uit beeld verdwijnen. Het komende jaar zullen veiligheids- en inlichtingendiensten hun aandacht spreiden over uiteenlopende terreinen, van fysieke aanvallen tot cyberoperaties en van industriële spionage tot infiltratiepogingen in overheidsorganisaties.
In dit artikel worden de belangrijkste trends, uitdagingen en aandachtspunten van deze ontwikkelingen op een toegankelijke manier uiteengezet, met een nadruk op de cyber- en veiligheidsaspecten die de AIVD prioriteit geeft.
Onzichtbare oorlogsvoering en hybride dreigingen
Een kernaspect van het veiligheidslandschap in 2025 is de vervaging van traditionele onderscheidingen tussen oorlog en vrede. Staten begeven zich vaker in een grijs gebied waar zij niet openlijk in conflict zijn, maar wel heimelijke operaties uitvoeren tegen andere landen. Denk hierbij aan digitale aanvallen op kritieke infrastructuur, heimelijke beïnvloeding van politieke processen, het verspreiden van desinformatie of het ondermijnen van economische en technologische voorsprongen.
Rusland en China illustreren deze trend sterk. Rusland combineert al geruime tijd openlijke militaire agressie, zoals in Oekraïne, met verborgen cyberaanvallen, sabotageacties en pogingen om de samenhang binnen Westerse samenlevingen te verzwakken. China’s optreden is subtieler maar niet minder ambitieus. Het land investeert in lange termijnstrategieën om invloed uit te oefenen en technologie te verwerven, zowel langs digitale als fysieke wegen. De consequentie hiervan is dat grenzen vervagen: terwijl tanks en vliegtuigen zichtbaar zijn, spelen essentiële confrontaties zich onzichtbaar af in de digitale wereld en in de schimmige netwerken tussen staten, bedrijven en criminele groepen.
China: groeiende dreiging voor nationale veiligheid
China wordt de komende decennia gezien als een groeiende dreiging voor de nationale veiligheid van Nederland en Europa. Naast economische afhankelijkheden en strategische verwervingen van kennis en technologie, laat China ook op geopolitiek vlak een assertieve houding zien. De Chinese inzet op leidende posities in internationale gremia, de betrokkenheid bij de oorlog in Oekraïne, de agressieve houding rond Taiwan en het territoriale optreden in de Zuid-Chinese Zee laten zien hoe het land zijn invloed uitbreidt. Deze groeiende assertiviteit heeft impact op zowel technologische als economische veiligheidsvraagstukken.
Chinese inlichtingen- en beïnvloedingsactiviteiten zijn omvangrijk en gaan verder dan enkel digitale spionage. Door een brede inzet, variërend van cyberspionage tot fysieke infiltratiepogingen, kan China op verschillende fronten schade toebrengen. Onderdelen van Nederlandse overheden, technologiebedrijven en kennisinstellingen zijn hierbij primaire doelen. De mate van systematiek is zorgwekkend: sectoren als halfgeleidertechnologie, maritieme industrie, medische en biotechnologische bedrijven worden doelgericht benaderd om Nederlandse kennis en innovatie te ontvreemden.
Economische veiligheidsrisico’s en technologische diefstal
De technologisch-economische dimensie van nationale veiligheid wordt steeds belangrijker. Landen als China zetten cyberspionage in om strategische technologie te bemachtigen en hun eigen ontwikkeling te versnellen. Denk aan hightech onderdelen voor halfgeleiders of geavanceerde maritieme innovaties, die vervolgens kunnen worden ingezet voor militaire doeleinden of economische concurrentievoordelen.
Dit ondermijnt niet alleen de Nederlandse economische basis, maar heeft ook langere termijngevolgen voor innovatiekracht en strategische zelfstandigheid. Organisaties moeten zich bewust zijn van de risico’s, zowel op digitaal vlak als op het gebied van menselijke infiltratie. Hoewel digitale aanvallen met geavanceerde malware en phishingmethoden vaak in de schijnwerpers staan, mag men niet vergeten dat klassieke spionagemethoden – van het ronselen van insiders tot het heimelijk observeren van bedrijfsprocessen – nog steeds succesvol kunnen zijn. Het opbouwen van een proactieve, brede weerbaarheid tegen deze vormen van economische ondermijning is daarom cruciaal.
Rusland: hybride dreiging en sabotage
Voor Nederland blijft de dreiging uit Rusland substantieel. De oorlog in Oekraïne duurt voort en zelfs als die ten einde komt, is de verwachting dat Rusland zijn vijandbeeld ten opzichte van het Westen niet snel zal opgeven. Dat betekent dat sabotage, spionage, desinformatiecampagnes en het heimelijk beïnvloeden van besluitvormingsprocessen deel blijven uitmaken van het Russische instrumentarium.
De dreiging is niet louter fysiek of politiek, maar speelt zich ook in cyberspace af. Overheden, bedrijven en infrastructuren zijn regelmatig doelwit. Doel is om chaos te zaaien, het vertrouwen in democratische instellingen te ondermijnen en strategische verzwakking te bewerkstelligen. Deze hybride aanpak vergt van de veiligheidsdiensten dat zij inzicht verkrijgen in Russische tactieken en netwerken, en dat zij de mogelijkheden hebben om snel opkomende dreigingen te detecteren en te mitigeren. Ondersteuning van ketenpartners zoals ministeries, kennisinstellingen en vitale sectoren is daarbij van groot belang.
Criminele ondermijning als nationale dreiging
Criminele netwerken worden steeds professioneler en sterker, en weten in toenemende mate systeemkwetsbaarheden te benutten. Hoewel georganiseerde misdaad traditioneel vooral een justitieel vraagstuk was, is duidelijk geworden dat criminele activiteiten ook een bedreiging kunnen vormen voor de nationale veiligheid. Zo kunnen criminelen zich richten op infiltratie in overheidsinstellingen, het stelen van persoonsgegevens of het corrumperen van ambtenaren. Met deze informatie kunnen zij vervolgens geweld plannen tegen rivalen, maar ook tegen vertegenwoordigers van de overheid, journalisten, rechters of politici.
De groeiende omvang en professionalisering van criminele netwerken vergroten hun mogelijkheden om ernstige schade toe te brengen aan de Nederlandse samenleving. Het zicht krijgen op deze netwerken, hun methoden en hun zwakke plekken in wetgeving of beleidsuitvoering is een prioriteit. Door deze lacunes te identificeren, kunnen maatregelen worden genomen om misbruik te voorkomen. Het uiteindelijke doel is dat criminele netwerken niet onopgemerkt de fundamenten van de rechtstaat kunnen ondermijnen.
Terrorisme en extremisme: een veranderlijk landschap
Terroristische en extremistische dreigingen zijn in beweging. Jihadistische groepen als ISIS blijven een bedreiging vormen, niet alleen via aangestuurde aanslagen vanuit hun kerngebieden, maar ook via online propaganda en netwerkvorming. Deze digitale dimensie maakt het mogelijk dat individuen in Europa geïnspireerd raken tot geweld, zonder dat zij direct fysiek contact hebben met terroristische structuren. Het is zaak om die dynamiek tijdig te doorzien en te onderkennen welke individuen zich mogelijk tot actie laten aanzetten.
Rechts-terroristische dreigingen zijn diffuus en voortdurend in ontwikkeling, vaak versterkt door online gemeenschappen waar extremistische ideeën worden uitgewisseld. Anti-institutionele extremisten dragen eveneens bij aan een klimaat waarin de democratische rechtsorde onder druk staat. Zij geloven dat een kwaadaardige elite Nederland bestuurt, tegen wie verzet moet worden gepleegd. De arrestaties van individuen die zich als soeverein hebben verklaard, en zelfs verdenkingen van terroristische organisatievorming, laten zien dat deze bewegingen niet onderschat mogen worden.
De AIVD richt zich in 2025 dan ook op het behouden van zicht op deze extremistische en terroristische groepen, om tijdig signalen van dreigend geweld te onderkennen en aan te pakken.
Cyberdreiging en technologische ontwikkelingen
Cyberdreiging is een rode draad door vrijwel alle genoemde dreigingsgebieden. Statelijke actoren, criminele netwerken en extremistische groepen maken gebruik van geavanceerde cyberaanvallen om systemen te infiltreren, data te stelen en sabotagedaden te plegen. Dit raakt overheden, bedrijven, kennisinstellingen en kritieke infrastructuur.
Nederland moet zich aanpassen aan een wereld waarin cyberaanvallen steeds subtieler, complexer en grootschaliger worden. De inzet van offensieve cyberprogramma’s door landen als Rusland, China, Iran en Noord-Korea maakt het noodzakelijk om alle beschikbare inlichtingenmiddelen in te zetten. Dat omvat onder meer het optimaal benutten van kabelinterceptie en het technisch voortdurend ontwikkelen van detectie- en analysecapaciteiten.
Ook de toenemende inzet van artificiële intelligentie (AI), quantumcomputing en andere opkomende technologieën vraagt om een wendbare en flexibele strategie. Dit betekent investeren in technologische innovatie en nauwere samenwerking met zowel publieke als private partners. Uiteindelijk gaat het om het begrijpen van de cyberdreiging in al zijn facetten, zodat effectieve tegenmaatregelen kunnen worden genomen.
Weerbaarheid, wetgeving en samenwerking
Weerbaarheid tegen deze brede waaier aan dreigingen vergt een integrale aanpak. De AIVD levert dreigingsinformatie en veiligheidsadviezen aan ministeries, kennisinstellingen en vitale sectoren, zodat zij hun maatregelen kunnen afstemmen op actuele risico’s. Dit is van belang om te voorkomen dat cyberaanvallen en spionageacties ongezien kunnen plaatsvinden. Daarnaast zijn informatieproducten, alertheidstrainingen en beveiligingsrichtlijnen essentiële bouwstenen om weerbaarheid te versterken.
Het verbeteren van de wetgeving speelt daarbij een belangrijke rol. Recent ingevoerde tijdelijke wetten geven de AIVD en MIVD meer operationele mogelijkheden, bijvoorbeeld voor hackbevoegdheden, kabelinterceptie en internationale samenwerking. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan een brede herziening van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten om de diensten toekomstbestendig te maken. Ook komt er meer aandacht voor het tijdig identificeren van systeemkwetsbaarheden in wet- en regelgeving, opdat criminele netwerken deze niet kunnen misbruiken.
Een wendbaar veiligheidslandschap en versterkte samenwerking
Het complexer wordende dreigingslandschap vereist een nauwe samenwerking tussen verschillende actoren. De AIVD en MIVD intensiveren hun samenspel door gezamenlijke teams in te zetten, zowel op het gebied van inlichtingenverwerving als op IT- en data-analyse. Bovendien moet de samenwerking met internationale partners worden versterkt, aangezien veel dreigingen grensoverschrijdend zijn.
Bedrijven, kennisinstellingen, overheidsinstanties en internationale organisaties als de EU en de NAVO spelen ook een rol. Door hen te informeren over dreigingen en handelingsperspectief te bieden, kunnen zij preventieve maatregelen nemen of snelle respons leveren. Het is een samenspel van bewustwording, tijdig detecteren en daadkrachtig handelen om de nationale veiligheid op peil te houden.
Slotbeschouwing
Het jaar 2025 zal waarschijnlijk worden gekenmerkt door onrustige omstandigheden, voortdurende conflicten en geopolitieke spanningen. De nationale veiligheid staat onder druk door uiteenlopende dreigingen, variërend van statelijke cyberaanvallen en economische spionage tot criminele ondermijning en terroristische aanslagen. Tegelijkertijd groeit de bewustwording dat preventie, weerbaarheid en samenwerking cruciaal zijn.
Door tijdig inzicht te verschaffen in dreigingen, partners te voorzien van bruikbare informatie en kennis te delen over kwetsbaarheden, kunnen escalaties voorkomen of beperkt worden. De inzet op technologie, innovatie en internationale samenwerking is hierbij onmisbaar. Het is een voortdurend proces, waarin de strategie, werkwijzen en wetgeving blijven meebewegen met het veranderende dreigingsbeeld. Alleen zo kan Nederland in 2025 en daarna zijn nationale veiligheid effectief blijven beschermen.
Ontdek meer over cybercrime en het darkweb in onze uitgebreide bibliotheek. Voor een gestructureerd overzicht van relevante onderwerpen kun je terecht op onze onderwerpenpagina, waar je een alfabetisch gerangschikte lijst vindt.