Deze podcast is AI-gegeneerd. (Engels)
Investeringsfraude is een vorm van oplichting die de laatste jaren in hoog tempo toeneemt. Vaak begint het met een aantrekkelijke belofte: een nieuw investeringsproduct, een gegarandeerd rendement of zelfs een gouden kans om deel te nemen in een project met enorme winstpotentie. Vooral sinds de digitalisering en de opkomst van sociale media is de drempel voor criminelen laag om potentiële slachtoffers te bereiken. Ze maken gelikte websites, plaatsen overtuigende advertenties en benaderen mensen via berichtenapps of sociale netwerken met professionele verhalen en veelbelovende rendementen.
Een opvallende trend is dat deze oplichters steeds verfijnder te werk gaan. Ze gebruiken nep-identiteiten en misbruiken de naam van legitieme bedrijven of financiële instellingen, compleet met nagemaakte logo’s en huisstijlen. Ook nemen ze vaak de tijd om een band op te bouwen met slachtoffers, door hen eerst informatie te sturen over beleggingsstrategieën of ‘exclusieve’ investeringskansen. Zo ontstaat de indruk dat je te maken hebt met een ervaren financieel expert, terwijl je in werkelijkheid met een crimineel netwerk communiceert.
Een extra complicatie is dat veel mensen tegenwoordig ontevreden zijn over lage spaarrentes of onzekere beurzen. Criminelen spelen hier handig op in door ‘unieke’ kansen te presenteren met opvallend hoge winstmarges. Ook worden slachtoffers soms onder druk gezet om snel te beslissen, met het argument dat ‘het aanbod maar tot middernacht geldt’ of dat er al talloze andere investeerders geïnteresseerd zijn. Onder tijdsdruk zijn mensen vaker geneigd om kritisch nadenken te laten varen.
Het probleem houdt echter niet op bij de eerste oplichting. Steeds vaker zien we dat fraudeurs terugkomen op hun slachtoffers met een tweede kans: ze benaderen mensen die eerder al geld hebben verloren, vaak via nieuwe telefoonnummers of e-mailadressen. Ze doen dan alsof ze een collega of een ander bedrijf zijn en zeggen dat ze een manier hebben gevonden om de geleden verliezen te herstellen. Deze ‘tweede ronde’ staat bekend als een ‘double-dip scam’, waarin de opgelichte persoon nógmaals geld kwijtraakt, nu in de hoop het vorige verlies te compenseren.
Al deze strategieën laten zien dat investeringsfraude een georganiseerd en mondiaal fenomeen is. In sommige gevallen worden criminelen zelfs gelinkt aan staatsgerelateerde groepen, vooral uit landen als Noord-Korea en Rusland, die met deze opbrengsten andere activiteiten – waaronder militaire programma’s – zouden kunnen financieren. Dit geeft aan dat het geld niet alleen bij individuele daders belandt, maar soms ook bij organisaties met grotere belangen en een meer gestructureerde criminele infrastructuur.
De aantrekkingskracht van crypto
Waar fraudeurs zich vroeger vooral richtten op beleggingen in vastgoed, goud of exotische (niet-bestaande) grondstoffen, zijn ze nu massaal overgestapt op cryptovaluta. Cryptomunten zoals Bitcoin en Ethereum zijn voor veel beleggers interessant, mede door de soms grote koersschommelingen en de belofte van decentrale macht. Deze relatief nieuwe en minder gereguleerde markt is voor criminelen echter ook een ideale voedingsbodem.
Doordat cryptovaluta werken met een blockchain en transacties vaak anoniem of pseudoniem plaatsvinden, zijn ze bij uitstek geschikt om snel en wereldwijd geld te verplaatsen. Eenmaal verzonden cryptovaluta kunnen meestal niet worden teruggehaald, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een creditcardbetaling die je nog kunt betwisten (chargeback) of een bankoverschrijving die in sommige gevallen kan worden teruggedraaid. Dit maakt het opsporen en terugvorderen van gestolen tegoeden een flinke uitdaging, zowel voor autoriteiten als voor de slachtoffers zelf.
Bovendien is de kennis over cryptovaluta onder het brede publiek nog steeds beperkt. Termen als ‘private key’, ‘seed phrase’ en ‘multisig wallet’ klinken voor veel mensen abstract, en dat maakt het makkelijker voor criminelen om met technische praatjes te imponeren. Er wordt vaak gesproken over een revolutionair project in de cryptomarkt met gigantisch potentieel, maar in werkelijkheid zijn dit vernuftige piramidespelen, ponzi-achtige constructies of simpelweg nepproducten.
Een extra zorgwekkend aspect is dat sommige criminele netwerken rechtstreeks of indirect samenwerken met overheden die niet altijd de beste reputatie hebben op het gebied van internationaal recht. Er zijn diverse rapporten waaruit blijkt dat groepen uit Rusland en Noord-Korea, mogelijk met staatsondersteuning, cryptovaluta stelen en witwassen om er andere staatsactiviteiten mee te financieren. De opbrengsten uit deze illegale praktijken kunnen worden ingezet voor cyberaanvallen, de ontwikkeling van wapens of om politieke invloed uit te oefenen in het buitenland.
Deze internationale dimensie betekent dat zelfs als je in Nederland woont en je bank hier is gevestigd, het gestolen geld snel kan verdwijnen in een internationaal netwerk van cryptotransacties. Niet zelden eindigen de tegoeden na meerdere ‘hops’ in wallets die niet te herleiden zijn, of worden ze vermengd via zogeheten mixers. Hierdoor wordt het pad van het geld nagenoeg ontraceerbaar, tenzij er sprake is van heel nauwkeurig en gespecialiseerd onderzoek. Zelf regelen slachtoffers dit meestal niet, en ook voor politie en justitie zijn het langdurige en complexe trajecten.
Herkennen en voorkomen van recovery scams
Wanneer iemand eenmaal slachtoffer is geworden van cryptofraude of investeringsfraude, is de kans vaak klein dat het geld nog kan worden achterhaald. Veel slachtoffers zijn echter wanhopig op zoek naar een mogelijkheid om hun verlies te beperken of te herstellen. Deze emotie wordt door criminelen opnieuw uitgebuit in de vorm van ‘recovery scams’: nepbedrijven of individuen die beweren je crypto of je verloren investeringsgeld terug te kunnen vinden.
Het begint vaak met een e-mail, een telefoontje of een bericht op sociale media. De afzender stelt zich voor als een ‘expert in blockchainanalyse’ of als een ‘legitieme forensisch specialist’ die precies weet hoe je gestolen cryptovaluta kunt traceren. Dit klinkt aantrekkelijk, want het wekt hoop dat er tóch nog een manier is om je geld terug te krijgen. Vervolgens blijkt er echter een voorwaarde te zijn: je moet een aanbetaling doen voor ‘onderzoekskosten’, of je moet ‘administratiekosten’ betalen om het onderzoek te starten.
Zo’n verzoek is een belangrijk alarmsignaal. In veruit de meeste gevallen is dit niets anders dan een tweede poging tot oplichting. De kans dat je via deze weg je geld terugkrijgt, is minimaal. Hoewel er wél echte bedrijven bestaan die in samenwerking met opsporingsdiensten geavanceerde blockchainanalyse uitvoeren, zijn zij doorgaans transparant over het feit dat volledige recuperatie van gestolen cryptovaluta zelden haalbaar is. Bovendien werken de gerenommeerde partijen vaak direct met justitie en stellen ze zich niet zomaar bij jou als individu voor met onrealistische beloftes.
Double-dip scams, zoals deze recoveryfraude ook wel wordt genoemd, zijn extra wrang omdat het vertrouwen van slachtoffers opnieuw wordt misbruikt. Mensen die al geld zijn kwijtgeraakt, willen niets liever dan een oplossing vinden en zijn daardoor vatbaar voor mooie praatjes. Criminelen weten dit en spelen er handig op in. Daarom is het cruciaal om heel argwanend te zijn als je ‘ineens’ een bericht krijgt van iemand die precies weet wat er is gebeurd en beweert dat hij of zij alles kan oplossen.
In de praktijk kun je het beste direct aangifte doen en melding maken bij erkende instanties, zoals de Fraudehelpdesk, de politie en – bij investeringsfraude – de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Op die manier is de kans het grootst dat je situatie wordt meegenomen in breder onderzoek. Blijf vooral alert op nieuwe benaderingen van onbekende partijen die beweren jou te kunnen redden. Deze zogenaamde redders zijn vaak dezelfde oplichters of werken in elk geval met hen samen.
Praktisch stappenplan voor slachtoffers
Wanneer je vermoedt dat je slachtoffer bent geworden van investerings- of cryptofraude, is het zaak om meteen te handelen:
-
Verzamel bewijsmateriaal
Bewaar alle e-mails, contracten, chatgesprekken en betaalbewijzen. Dit materiaal kan cruciaal zijn om aan te tonen hoe de fraude heeft plaatsgevonden. Maak ook screenshots of foto’s van websites of berichten die je hebt ontvangen. -
Doe aangifte bij de politie
Zelfs als je denkt dat de daders in het buitenland zitten of dat de politie weinig kan doen, is aangifte doen een belangrijke stap. Vaak blijken er meerdere meldingen over dezelfde fraudeurs te zijn, waardoor de autoriteiten in totaal meer zicht krijgen op het netwerk. -
Meld je bij relevante instanties
- Fraudehelpdesk: Deze organisatie heeft als doel slachtoffers te informeren en advies te geven. Bovendien kunnen ze je melding registreren en analyseren.
- AFM (Autoriteit Financiële Markten): Als het gaat om investeringsfraude, kan een melding bij de AFM ertoe leiden dat malafide aanbieders worden aangekaart of dat er een officiële waarschuwing volgt.
- Bank of creditcardmaatschappij: Heb je via een reguliere bankoverschrijving of creditcard betaald, vraag dan of er nog mogelijkheden zijn voor een chargeback of een onderzoek. Dit heeft niet altijd succes, maar wie weet kun je een deel van je geld terugkrijgen.
-
Ga niet in op recovery-diensten
Wees uiterst voorzichtig met partijen die zeggen dat ze jouw geld of cryptovaluta kunnen terughalen in ruil voor een extra betaling. In 99% van de gevallen is dit opnieuw een vorm van oplichting. Gerenommeerde blockchain-analysebedrijven werken meestal achter de schermen samen met officiële instanties en benaderen niet zomaar individuele slachtoffers. -
Zoek professionele hulp waar nodig
Merk je dat het financiële verlies of de stress je te veel wordt, overweeg dan om contact op te nemen met een juridisch adviseur of slachtofferhulp. Fraude kan emotioneel zwaar wegen, en professionele begeleiding kan helpen om je weg te vinden in de juridische en financiële gevolgen.
Deze stappen bieden geen garantie dat je je geld terugkrijgt, maar het helpt wel om het probleem te melden, mogelijke vervolgschade te voorkomen en anderen te waarschuwen. Hoe meer slachtoffers zich melden, des te duidelijker het fraudepatroon voor opsporingsdiensten wordt. Uiteindelijk vergroot dit de kans dat daders worden opgespoord en gestopt.
De internationale dimensie en wat de toekomst brengt
Zoals eerder vermeld, heeft investerings- en cryptofraude vaak een internationale dimensie. Criminele netwerken werken over landsgrenzen heen en maken gebruik van wereldwijde financiële routes, wat handhaving moeilijk maakt. Digitale valuta, dekmantelbedrijven in verschillende landen en een labyrint van transacties zorgen ervoor dat opsporingsdiensten veel tijd en middelen nodig hebben om zelfs maar de grootste netwerken aan te pakken. Sommige van deze netwerken zouden bovendien steun krijgen van regimes die economische sancties en internationale druk proberen te omzeilen met behulp van gestolen geld.
Toch blijft de bewustwording groeien. Internationale samenwerkingen tussen opsporingsdiensten en toezichthouders nemen toe. Verschillende landen werken aan strengere regelgeving voor cryptobedrijven, zoals licenties en KYC-procedures (Know Your Customer). Grote handelsplatforms worden verplicht om verdachte transacties te rapporteren, en diverse cryptowallet-diensten krijgen te maken met verscherpte identiteitscontroles. Hoewel criminelen zich hier vaak snel op aanpassen, helpt elk stukje wetgeving en controle om het hen net iets lastiger te maken.
Als belegger of geïnteresseerde in crypto is het van groot belang om altijd kritisch te blijven kijken naar de bron van een investeringsvoorstel. Vraag jezelf af: Wie is de afzender? Welke bewijzen zijn er dat dit legitiem is? Zijn de beloofde rendementen realistisch? Controleer of het platform of de persoon beschikt over officiële vergunningen en erkenningen. Let ook op de mate van transparantie: een degelijk bedrijf zal op zijn minst duidelijk zijn over risico’s, bedrijfsgegevens en contactmogelijkheden.
De toekomst zal uitwijzen in hoeverre overheden, banken en cryptoplatforms de onderlinge samenwerking kunnen intensiveren om criminelen effectief aan te pakken. Het is een constante wedloop tussen toezicht en innovatie, waarbij elke nieuwe technologische ontwikkeling zowel kansen als risico’s met zich meebrengt. De grote uitdaging ligt in het behoud van de voordelen van cryptovaluta – zoals snel, decentraal en internationaal geldverkeer – zonder dat criminelen hier ongestoord misbruik van kunnen maken.
Voor jou als lezer en mogelijke belegger is de beste remedie nog altijd: wees alert en laat je niet verleiden door mooie verhalen over gegarandeerde winsten. Kijk uit met ongevraagde adviezen of aanbiedingen en controleer altijd kritisch wie er achter een voorstel zit. Mocht je desondanks slachtoffer worden, meld het dan direct. Zo versterk je het netwerk van mensen en instanties die zich inzetten tegen deze vormen van cybercriminaliteit, en zorg je ervoor dat mogelijke nieuwe slachtoffers tijdig gewaarschuwd kunnen worden.
Ontdek meer over cybercrime en het darkweb in onze uitgebreide bibliotheek. Voor een gestructureerd overzicht van relevante onderwerpen kun je terecht op onze onderwerpenpagina, waar je een alfabetisch gerangschikte lijst vindt.