Click here or click 'CHOOSE YOUR LANGUAGE' and then choose your language using Google's translation bar at the top of this page ↑

De afgelopen week hebben politie en Openbaar Ministerie in Nederland met succes toegang gekregen tot gegevens van een criminele cryptocom-dienst en hebben ze de afgelopen vijf maanden hun berichten kunnen lezen. Het betreft de cryptodienst 'Exclu' die is ontmanteld. Hoe is dit onderzoek verlopen en wat heeft het opgeleverd?

Wat is cryptografische communicatie

Een cryptografische communicatiedienst is een technologie waarmee de informatie die wordt verzonden tussen twee partijen wordt beveiligd tegen ongewenste derden. Dit gebeurt door middel van cryptografie, waarbij de informatie wordt omgezet in een beveiligde code die alleen door de beoogde ontvanger kan worden gedecodeerd. Hierdoor is het voor onbevoegde derden 'onmogelijk' om de inhoud van de communicatie te achterhalen.

Onderzoeken naar Cryptocommunicatie Exclu

Op vrijdag 3 februari was er een gezamenlijke actiedag waarbij tot nu toe 79 huiszoekingen en 42 aanhoudingen hebben plaatsgevonden in Nederland, Duitsland en België. Onder de aangehouden personen bevinden zich zowel gebruikers als eigenaren en beheerders van de dienst Exclu.

De onderzoeken naar cryptocommunicatie hebben de namen '26Samber' en '26Lytham'. 26Lytham is op 28 april 2022 gestart en richt zich op gebruikers van Exclu die verdacht worden van het plegen van misdrijven in georganiseerd verband. Het onderzoek 26Samber, dat begon in september 2020, richt zich op de eigenaren en beheerders van de cryptocommunicatiedienst. De aanbieders van deze dienst worden beschuldigd van het faciliteren van criminele activiteiten als criminele organisatie. Het Nederlandse onderzoek is begonnen op basis van verkregen informatie over de eigenaren en beheerders van de dienst.

Het zwaartepunt van het onderzoek ligt bij de Dienst Landelijke Recherche van de Landelijke Eenheid, met een sleutelrol voor Team High Tech Crime. Zij deden dit door intensief samen te werken met diverse andere diensten van de Landelijke Eenheid, meerdere regionale politie-eenheden, FIOD en Rijksrecherche. Ook Eurojust en Europol participeerden in het onderzoek, als ook Italië, Zweden en Frankrijk. Het Duitse Landeskriminalamt (LKA) Rheinland-Pfalz startte in juni 2020 ook een onderzoek naar Exclu. In goede samenwerking kon Nederland in Duitsland onderzoek doen met oog op het verkrijgen van bewijsmateriaal voor haar onderzoek.

Onderzoek leidt tot inbeslagnames en aanhoudingen

Het onderzoek 26Lytham, van de Dienst Landelijke Recherche van de Landelijke Eenheid onder gezag van het Landelijk Parket, leidde op onder meer vrijdag 3 februari tot nu toe 79 doorzoekingen en 42 aanhoudingen bij gebruikers van Exclu op diverse plekken in Nederland en in België. Eerste resultaten laten zien dat er twee drugslabs en een cocaïnewasserij zijn aangetroffen. Daarnaast werden er meerdere kilo’s aan verdovende middelen, meer dan 4 miljoen euro cash, diverse luxe goederen en meerdere vuurwapens in beslag genomen.

Daarnaast is in onderzoek 26Samber – eveneens onder gezag van het Landelijk Parket - uitvoerig onderzoek gedaan naar de eigenaren en beheerders van de cryptocommunicatiedienst en zijn in dat kader ook doorzoekingen en aanhoudingen geweest in Nederland en Duitsland.

De dienst Exclu is ontmanteld en de data is verkregen door het toepassen van specialistische kennis en expertise op het gebied van technologie en cybercriminaliteit en door het inzetten van de hackbevoegdheid. Daarnaast heeft de recherche ook traditionele opsporingsmethoden ingezet om gebruikers van de app met succes te kunnen identificeren.

Wat is cryptocommunicatiedienst Exclu?

Exclu is een cryptocommunicatiedienst waarmee gebruikers elkaar heimelijk versleutelde berichten kunnen sturen, buiten het zicht van politie en justitie om. Het betreft een app die op smartphones kan worden geïnstalleerd en daarna geactiveerd met een licentie van 800 euro voor 6 maanden gebruik. Exclu maakt het mogelijk om berichten, foto’s, notities, gesproken memo’s, chatconversaties en video’s met andere gebruikers uit te wisselen. Exclu wordt door de eigenaren en beheerders geprezen om zijn hoge mate van veiligheid. Naar schatting kent de app zo’n 3000 gebruikers waarvan 750 Nederlandstaligen.

Politieactie ontmaskert drugs- en wapenhandel

In totaal waren er op de gezamenlijke actiedag afgelopen vrijdag ruim 1200 politiecollega’s op de been. Zij deden invallen en doorzoekingen in het hele land. Tijdens de actiedag zijn er twee drugslabs, een cocaïnewasserij, een productielocatie voor drugsketels en een tabletteerlocatie aangetroffen. Daarnaast werden er vele kilo’s, pillen en liters aan verdovende middelen gevonden, waaronder 300.000 xtc-pillen. Verder trof de politie ruim 5,5 miljoen euro cash aan en diverse luxe goederen. Er werden 20 vuurwapens in beslag genomen. Binnen de opsporingsonderzoeken van de Landelijke Eenheid vonden er op 22 locaties in Nederland doorzoekingen en aanhoudingen plaats.

De afgelopen dagen werden ook vele computers, laptops en telefoons in beslag genomen. Zo’n 200 telefoons zijn direct onderzocht door forensisch en digitaal specialisten in een speciaal daarvoor ingerichte ruimte. De politie hoopt op basis hiervan meer informatie te vergaren voor de opsporingsonderzoeken naar de verdachten.

Melden wettelijk verschoningsrecht bij politie

Gebruikers van Exclu die zich kunnen beroepen op het wettelijk verschoningsrecht, zoals advocaten, notarissen, artsen of geestelijken, kunnen dit melden. Zij dienen hun gebruikersgegevens te delen met de politie via geheimhouders@OM.nl. De politie zal dit controleren en indien gegrond, de gegevens verwijderen. Op dit moment kan niemand meer gebruikmaken van de diensten van Exclu.

Andere onderzoeken naar cryptocommunicatie

In 2016 vond Nederlands eerste cryptocommunicatie onderzoek plaats. Servers van het Nijmeegse bedrijf Ennetcom (Encrypted Network Communication) werden in Canada in beslag genomen. Specialisten wisten de versleutelde berichten leesbaar te maken. Sindsdien zijn er meerdere cryptocommunicatiediensten ontmanteld, zoals Encrochat en SkyECC. Inzake Exclu heeft de Nederlandse politie de dienst ontmanteld, de data achterhaald én de gebruikers en ontwikkelaars, beheerders en eigenaar van de dienst geïdentificeerd en opgespoord.