In november 2024 onthulde Volexity een geavanceerde aanvalsmethode die door een Russische APT-groep (Advanced Persistent Threat) werd ingezet. Deze aanval, genaamd de "nearest neighbor-aanval", maakt gebruik van nabijgelegen Wi-Fi-netwerken om ongemerkt toegang te krijgen tot doelwitten. Deze techniek toont hoe cybercriminelen steeds inventiever worden in het benutten van alledaagse technologieën om hun doelen te bereiken. In dit artikel wordt dieper ingegaan op deze nieuwe aanvalsmethode, wat het betekent voor de beveiliging van netwerken, en welke bredere trends we kunnen afleiden uit deze ontdekking.
Wat is de nearest neighbor-aanval?
De "nearest neighbor-aanval" draait om het misbruiken van Wi-Fi-netwerken in de nabijheid van een doelwit om toegang te verkrijgen zonder dat de gebruiker het doorheeft. In tegenstelling tot traditionele netwerkaanvallen, waarbij de aanvaller vaak gebruik maakt van zwakke plekken in een netwerk, richt deze techniek zich op het gebruiken van bestaande netwerkstructuren, zoals Wi-Fi-netwerken die al in de buurt zijn van het doelwit. Door het apparaat van de aanvaller te laten verbinden met een openbaar Wi-Fi-netwerk in de buurt van het doelwit, kan de aanvaller onopgemerkt toegang krijgen tot de doelmachine via die verbinding.
De techniek maakt gebruik van een soort "neighbor discovery"-functie in moderne apparaten. Deze functie zorgt ervoor dat apparaten automatisch verbinding maken met bekende netwerken die in de buurt zijn, zelfs als deze netwerken niet direct geconfigureerd zijn voor toegang. In dit geval wordt deze functionaliteit misbruikt door de aanvaller om zijn apparaat in het netwerk van het doelwit in te voegen.
Hoe werkt de techniek in de praktijk?
De werking van de nearest neighbor-aanval vereist enkele specifieke omstandigheden. De aanvaller moet zich fysiek in de buurt van het doelwit bevinden, bijvoorbeeld in een café, een kantoor of zelfs een appartement naast het doelwit. Via een openbaar Wi-Fi-netwerk dat onzichtbaar lijkt voor het doelwit, maakt de aanvaller verbinding met het apparaat van het doelwit. Dit gebeurt vaak zonder dat de gebruiker zich ervan bewust is, omdat het apparaat van de doelwit automatisch verbinding maakt met een netwerk dat als bekend wordt beschouwd.
Zodra de aanvaller verbinding heeft, kan hij kwaadaardige software of andere tools gebruiken om toegang te krijgen tot gevoelige informatie, zoals wachtwoorden, documenten, of zelfs volledige systeemcontrole. Dit maakt de aanval bijzonder gevaarlijk, omdat het moeilijk te detecteren is en geen gebruik maakt van traditionele manieren van netwerkinbraak, zoals phishing of malware-infecties.
De risico's van de nearest neighbor-aanval
De grootste dreiging van deze techniek is het feit dat hij zich richt op de alledaagse technologieën die we dagelijks gebruiken. Veel gebruikers zijn zich niet bewust van het gevaar van automatisch verbinden met openbare netwerken, en zelfs organisaties met sterke beveiligingsmaatregelen kunnen kwetsbaar zijn voor deze aanvalstechniek als ze niet zorgvuldig omgaan met netwerkinstellingen.
De aanval maakt het voor de aanvaller mogelijk om toegang te krijgen zonder dat er direct interactie nodig is met de doelmachine. Dit betekent dat een aanvaller weken of maanden toegang kan hebben zonder dat het doelwit zich bewust is van de dreiging. Omdat Wi-Fi-netwerken overal aanwezig zijn, is het voor de aanvaller ook mogelijk om in een gebied met veel andere netwerken te opereren, waardoor het moeilijker wordt om de aanval te traceren.
De fysieke nabijheid van de aanvaller biedt bovendien een extra uitdaging voor beveiligingsteams. Dit maakt het mogelijk dat een aanvaller geen digitale sporen achterlaat, zoals een verdachte IP-adreslocatie, wat het moeilijker maakt om de bron van de aanval te identificeren.
De opkomst van fysieke nabijheid als aanvalsmethode
De nearest neighbor-aanval is slechts één voorbeeld van een bredere trend waarin fysieke nabijheid een steeds grotere rol speelt in cyberaanvallen. Terwijl aanvallen vroeger voornamelijk afhankelijk waren van internetverbindingen en online kwetsbaarheden, worden nu steeds meer aanvallen uitgevoerd door de fysieke locatie van de aanvaller te benutten.
Deze trend wordt ondersteund door de opkomst van zogenaamde "locatie-gebaseerde aanvallen". Cybercriminelen maken gebruik van technologieën zoals Bluetooth, Wi-Fi en andere draadloze communicatiemiddelen om kwetsbaarheden te identificeren in de netwerken van bedrijven of individuen die zich in hun geografische nabijheid bevinden. Het besef dat een aanvaller zich letterlijk naast je computer of smartphone kan bevinden, kan veel complexer zijn dan het beschermen van een netwerk tegen online bedreigingen.
De uitbreiding van het gebruik van draadloze technologieën, zoals 5G en IoT-apparaten, vergroot de mogelijkheden voor deze fysieke aanvallen. Apparaten zoals smartwatches, beveiligingscamera's, en zelfs huishoudelijke apparaten kunnen een ingang bieden voor aanvallers die zich in de buurt bevinden. Deze trend onderstreept het belang van niet alleen netwerkbeveiliging, maar ook de fysieke veiligheid van apparaten en netwerken.
Wat betekent dit voor organisaties?
Organisaties moeten zich meer dan ooit bewust zijn van de fysieke beveiliging van hun netwerken en apparaten. De opkomst van technieken zoals de nearest neighbor-aanval vraagt om strengere controlemaatregelen en bewustwording binnen bedrijven. Enkele belangrijke stappen die organisaties kunnen nemen om zich te beschermen tegen dergelijke aanvallen zijn:
-
Beperk automatisch verbinding maken met onbekende netwerken: Gebruikers moeten actief worden aangespoord om de instellingen voor automatische netwerkverbindingen op hun apparaten te controleren. Dit kan voorkomen dat apparaten automatisch verbinding maken met netwerken in de buurt die mogelijk kwaadaardig zijn. Veel apparaten, zoals laptops en smartphones, zijn ingesteld om automatisch verbinding te maken met netwerken die ze eerder hebben gebruikt, waardoor ze kwetsbaar zijn voor aanvallen.
-
Gebruik van VPN's en versleuteling: Het gebruik van een VPN (Virtual Private Network) kan ervoor zorgen dat gegevens die over openbare netwerken worden verzonden, versleuteld zijn. Dit maakt het voor een aanvaller moeilijker om waardevolle informatie te onderscheppen. VPN's kunnen niet alleen de verbinding zelf beveiligen, maar ook helpen om de locatie van de gebruiker te verbergen, wat belangrijk is bij het omgaan met draadloze netwerken in onbekende omgevingen.
-
Educatie en bewustwording: Net als bij phishing-aanvallen, is bewustwording cruciaal. Gebruikers moeten worden getraind om verdachte netwerken en connecties te herkennen en om het risico van openbare Wi-Fi-netwerken te begrijpen. Dit kan door regelmatig trainingen en campagnes te organiseren waarin medewerkers leren hoe ze veilig kunnen omgaan met draadloze netwerken, en hoe ze zich kunnen beschermen tegen aanvallen in openbare ruimtes.
-
Fysieke beveiliging: Organisaties moeten niet alleen hun netwerken beveiligen, maar ook de fysieke veiligheid van hun apparatuur. Het implementeren van maatregelen zoals versleutelde opslag en toegangspunten kan het risico op een succesvolle aanval via fysieke nabijheid verminderen. Daarnaast kunnen organisaties overwegen om apparaten te voorzien van geo-fencing software, waarmee ze kunnen beperken waar apparaten verbinding mee kunnen maken op basis van hun locatie.
-
Netwerksegmentatie: Het segmenteren van netwerken kan ook een effectieve strategie zijn om de impact van een succesvolle aanval te beperken. Door gevoelige gegevens en kritieke systemen te isoleren in aparte segmenten van het netwerk, kunnen bedrijven voorkomen dat aanvallers volledige toegang krijgen tot hun infrastructuur, zelfs als ze erin slagen een netwerk in de buurt te compromitteren.
De bredere trend: adaptatie aan de veranderende dreigingen
De ontwikkeling van nieuwe aanvalsmethoden, zoals de nearest neighbor-aanval, toont aan hoe cybercriminelen zich blijven aanpassen aan veranderende technologieën en netwerkomgevingen. Dit benadrukt het belang van een proactieve benadering van cyberbeveiliging. Organisaties en individuen moeten zich voortdurend bewust zijn van de nieuwste dreigingen en hun beveiligingsmaatregelen regelmatig updaten om deze tegen te gaan.
De evolutie van aanvallen die gebruik maken van draadloze netwerken en andere nabijheidstechnologieën, vraagt om een bredere heroverweging van hoe we denken over netwerkbeveiliging. Beveiliging is niet langer alleen een kwestie van het beschermen van netwerken tegen externe aanvallers via firewalls en antivirussoftware. Het gaat ook om het begrijpen van de fysieke en lokale context van aanvallen en het implementeren van maatregelen die deze risico’s beperken.
De opkomst van nieuwe technologieën zoals 5G, geavanceerde draadloze protocollen, en Internet of Things (IoT)-apparaten heeft de manier waarop netwerken functioneren drastisch veranderd. In plaats van vast te houden aan traditionele, interne netwerken, worden apparaten steeds vaker verbonden met het internet via draadloze netwerken die vaak buiten de controle van de organisatie liggen. Dit maakt ze bijzonder kwetsbaar voor aanvallen van dichtbij.
Conclusie
De nearest neighbor-aanval is een treffend voorbeeld van de steeds slimmere aanvalsmethoden die cybercriminelen toepassen. Het is niet langer genoeg om alleen de traditionele digitale aanvallen te begrijpen en te bestrijden; de fysieke en geografische nabijheid van aanvallers speelt een steeds grotere rol. Het is essentieel dat zowel bedrijven als individuen zich aanpassen aan deze nieuwe dreigingen door hun beveiligingsmaatregelen aan te scherpen en een breder begrip van de risico's te ontwikkelen. De opkomst van deze aanvalstechniek laat zien hoe dynamisch en snel de wereld van cyberbeveiliging is, en hoe belangrijk het is om steeds alert te blijven op nieuwe trends.
Ontdek meer over cybercrime en het darkweb in onze uitgebreide bibliotheek. Voor een gestructureerd overzicht van relevante onderwerpen kun je terecht op onze onderwerpenpagina, waar je een alfabetisch gerangschikte lijst vindt.
Bron: Volexity